Skírnir - 01.01.1974, Blaðsíða 164

158
ÓLAFUR JÓNSSON
SKÍRNIR
komu Krists til jarðar. í sögunni er skírskotaö til guðspjalls tveggja
fyrstu sunnudaga í jólaföstu, Matteus 21, um innreið Jesú í Jerú-
salem sem Benedikt leggur út eftir sínum hætti, setur frásögnina í
huga sér niður í sveitinni sinni (190, 192-194); og Lúkas 21, um
skerf ekkjunnar og um tímann sem er í nánd þegar þjóö rís gegn
þjóð og konungsríki gegn kommgsríki. „Því að tákn munu verða á
sólu, tungli og stjörnum, og á jörðunni, angist meðal þjóðanna í
ráöaleysi við dunur hafs og brimgný. Þannig stóð það skrifað“
(217-218). Fyrir Benedikt felur aðventan einnig í sér viðbúnað við
slíkum tímum sem í hönd fara; og því má þá ekki gleyma hvenær
sagan var samin og kom út, 1936-7. Þannig séð má segja að Að-
venta feli í sér svör við lífsvandanum í Grámanni, trúarleg svör
við hinum pólitíska lífsvanda þeirrar sögu. Er ekki Benedikt sá
grámann sem þá dreymir um, hvorn með sínum hætti, Olaf Hildis-
son og Loft Sæmundsson í Odda í Grámanni? „Um mig er það
svo, að ég hef ráðið að setja traust mitt allt á einn sannan Guð.
Grámann sýnist mér ólíklegri til heillavænlegra aðgeröa,“ segir
Loftur undir lok sögunnar. „En vonandi kemur annar hvor til, áður
yfir lúki, mannsins son endurfæddur, svo sem fyrirheitið er, eða
maður án meinfýsi. Ekki mun af veita, ef vel á að fara.“22
Maöur án meinfýsi: það er Benedikt í Aðventu.
6
Einnig Sesar í Brimhendu óttast ógæfu sem yfir vofi og leiðir það
af draumum og spásögnum; hann reynir eftir megni að firrast hana,
en veit því miður ekki hver ógæfan er. Einnig hann kastar brauði
sínu á vatnið, líf hans undirgefin þjónusta við náunga sína og
samfélag, og ber laun sín í fyrsta lagi í sjálfu sér. Af því stafa
örlög hans, sú ábyrgð sem á hann er lögð, eða hann tekur á sig,
nauðugur viljugur.23
Það má víst hafa fyrir satt að saga Sesars Karlssonar í Brim-
hendu, eins og Benedikts í Aðventu, sé að minnsta kosti að nokkru
leyti sögð eftir sannsögulegri fyrirmynd.24 Því söguefni er að sínu
leyti, hér eins og þar, skipaö upp í nýtt samhengi mannskilnings og
lífsýnar sem því fer víðs fjarri í þetta sinn að Sesar komi sjálfur
oröum að, alla tíð séður að utan og einatt úr miklum fjarska. Líf
hans ræðst af rökum sem hann gerir sér enga grein fyrir sjálfur,