Fróðskaparrit - 01.01.1981, Blaðsíða 205

Sambandið føroyinga og útlendinga millum
213
nøgdir av korni, fingu fótin fyri seg f Noregi. Afturfyri lótu norðmenn turran
fisk, ið teir høvdu ivaleyst av, síðani útróðurin við útnyrðingsstrondina hevði
vundið so nógv upp á seg síðani 1100-talið. Longu tá vóru norðmenn ikki førir
fyri sjálvir at uppihalda uttanríkishandli sínum. Seinast i 1240-árunum biður
norski kongurin Liibeck um á vanligan hátt at senda skip síni við teimum
vørum, ið Noregi tørvaði, t. e. korn og malt.
1 1273 vóru Føroyar longu norskt skattland og høvdu ivaleyst upprunaliga
frítt ferðasamband við Noreg. Vóru í hesum ein fastur lutur av móðurlandinum.
Einki kongligt loyvi kravdist til, at maður kundi føra vøru úr Noregi til Føroya
ella úr Føroyum til Noregs. Kongsvaldið kendi helst eina vissa skyldu til, at
oyggjarnar fingu ta vøru, teimum tørvaði, og at tær eisini sluppu av við vørur
sínar. Og tað miðaði eftir, at handilin mest møguliga gekk um Noreg. Fremmand
lond kundu ikki reka slíkan handil uttan loyvi.
At Bjørgvin tá kom at verða miðdepilin eisini í føroyskum handli stóðst ikki
av tí, at hesin handil fyri Bjørgvin hevði so stóran týdning. Turrur fiskur sigst
ikki vera nevndur sum føroysk útflutningsvøra tíðliga í miðøld. Og tí vórðu
Føroyar ikki lagdar undir umfermingarrættindi Bjørgvinjar, ið mest bygdu á fisk.
Men tað stóðst av tí, at ríkisinntøkurnar úr Føroyum skuldu fara um Bjørgvin,
at Bjørgvin lá Føroyum nærri enn nakar annar norskur keypstaður, at Bjørgvin
var størsti keypstaður í Noregi, og umframt vóru skyldskapar- og onnur bond
millum føroyingar og fólkið á Gulatingsleiðini. Tað vóru eini framíhjárættindi,
ið føroyingar høvdu, at fara til Bjørgvinjar uttan serloyvi.
Einki tykist (enn) vera til skjals um, at norska ríkið fyrstu tíðina sjálvt fyri
egna rokning røkti hetta siglingarsamband. Tvørturímóti tykist ferðasambandið
landanna millum leingi at hava verið loyvt øllum norskum borgarum. Men ið
hvussu er frá 1361 tykjast norsku keypmenninir í Bjørgvin at hava havt fram-
íhjárættindi í Føroya-handlinum, eins og Bjørgvin tá í royndum verður hildin
vera umskipingarhavnin burturav eisini fyri Føroyar.
Miðstøðan í øllum norskum uttanríkishandli var — ella kom ið hvussu er sera
skjótt at verða — Bjørgvin. Og nakað fyri hetta mundið hevði tann longu tá
hálvtannað hundrað ára gamla samgongan av norðurtýskum keypmonnum í
útlondum, sum við Liibeck á odda í miðjuni av 14. øld kom at fáa heitið
tHansa*,1 otað seg inn í Bjørgvin. Umframt við hesar týskarar, sum — eftir
uppafturtiknum forboðum at døma — longu tá handlaðu við føroyingar, ætla
søgumenn, at samband eisini hevur verið við bretsku oyggjarnar. Flansa-menninir
í Bjørgvin fingu í 1361 somu handilsrættindi sum innlendu keypmenninir har. Tá
høvdu teir longu, so teir skuldu standa seg betur móti norskum valdi, í 1343
gjørt sær fast handilssetur við goymsluhúsum har, tað so nevnda »kantórið«. Og
meginparturin av øllum handilsskapi í Norður- og Vesturnoregi varð nú komandi
200 árini verandi á týskum hondum.
Á allan hátt og ofta við ógvisligum tiltøkum royndu Hansa-menn um aldamótið
1400 at forða eingilskmonnum í Noregs-siglingini, sum at siga helt heilt uppat um
miðjuna á 15. øld. 1 staðin fyri fóru bretar í 1408 ella 1409 at sigla til íslands.