Skírnir - 17.06.1911, Síða 109
Jón Sigurðsson sem stjórnmálamaður.
205
hendi, sem bentu alþingi á að fara varlega. Jafnframt
þessu fjárhagsfrumvarpi, lagði danska stjórnin sem sé
fyrir tvö önnur frumvörp tíl laga, um lestagjald og um
brennivínsverzlun og veitingar; var í þeim farið fram á
að hækka lestagjaldið að mun og að leggja gjald á
brennivínsverzlun, eða með öðrum orðum, hér var beint
til ætlast, »að greiða ríkisþinginu veg til að leggja skatt á
ísland, hvort sem vér segðum nei eða já, þegar alþingi hafði
aðeins verið sýntfrumvarpið. En hversu greinilega sem þetta
lá fyrir þinginu, og hversu ljóst, sem það hlaut að vera þing-
mönnum, að þessari fyrirætlun yrði ekki hrundið, nema með
alvarlegum og einbeíttum mótmælum, þá var eins og alþing-
ismönnum mörgum hverjum, og það af þeim helztu, væri
stungið svefnþorn, svo þeim þótti nægja að koma fram
með breytingaratkvæði, í þeirri von, að ríkisþingið mundi
fallast á þau, en lögtaka frumvarpið að öðru leyti, jafn-
vel þó það væri í augum uppi, að ef að vanda gengi, þá
mundi ríkisþingið vinsa úr uppástungum alþingis, eftir því
sem því litist, og fá svo konung til að samþykkja að forn-
spurðu alþingi, og gjöra frumvarpið að lögum*1).
Loks ber þess að geta, að eftir frumvarpinu átti ein-
mitt ekki að gera full og endileg skifti á fjárhagssam-
bandinu eins og gert hafði verið ráð fyrir, heldur átti
þetta að eins að gilda í 12 ár; hefðu nú tvö umgetin frum-
vörp, um hækkun á lestagjaldinu og brennivínsgjaldið, verið
samþykt, þá hefði svo hæglega getað farið, eins og Jón
Sigurðsson tók fram, að þessi gjöld hefðu að 12 árunum
liðnum, gefið fyllilega eins mikinn arð, og tillaginu nam,
og þá hefði stjórn Dana getað sagt: nú er ástandið, sem
við byggjum á fjárhagsskilnaðinn, en ekki á neinum sögu-
legum rökum og þar á bygðum ímynduðum eða tilbúnum
kröfum, orðið svo, að þið hafið nógar tekjur, og þurfið
því ekkert tillag og fáið heldur ekki neitt. Að gangast
*) Jón Sigurðsson í hinni ágætu ritgerð sinni í Andvara I,
bls. 55.