Norðurfari - 01.01.1849, Blaðsíða 86

88
NORBURFARI.
sína. Eptir ]>essa orrustu brutust þeir aldrei inn í Jiýzkaland,
en voru að ónáða griska keisaradæmið, þangað til aðaihöfðingi
þeirra Geisa sannfærði þá um að þeim væri hollara að festast
í landi sínu og yrkja jörðina enn vera í eylífum leiðangrum til að
sækja sjer vistir. Sonur hans St_efán hinn heilagi Ijet fyrst
skýrast 997 um sama leiti sem Island var kristnað; bældi hann
undir sig alla smáhöfðingja og neyddi þá til að taka hinn nýja sið.
Hann tók fyrstur konungs nafn, skipti lanðinu í þing (varemgye,
comilatus) þau, sem enn viðhaldast þar, og skipaði palatinus
sem nokkurs konar umboísmann sinn yiir öllu ríkinu og þann er
sjer skyldi ganga næst. Kórónu þá, er Stefán Geisuson var
krýndur með, hafði páfinn sjálfur sent honum; er hún smíðuð í
Miklagardi og mesti dýrindis gripur. Hún er enn geymd á Magy-
aralandi, og enginn má heita löglegur konungur þar nema hann
með samþykki þingsins sje krýndur kórónu hins heilaga Stefáns.
Stefán konungur sameinaði líka Sjöborgaríki við Ungverjaland
og hjelst það samband lengi síðan. Á þenna hátt hafði einum
manni tekist að gjöra eitt ríki úr mörgum lauslega sameinuðum
smáríkjum, og þó hann færi að með hörku þá var það þó bót
í máli að hann var innlendur, og menn máttu vita að svo frjáls-
lynd þjóð sem Magyarar aldrei lengi mundu þola harðstjórn, eins
og líka varð; en einingargjörð Stefáns trublaðist þó ei nokkuð við
það. Einvöldu konungarnir voru í fyrstu duglegir og stækkuðu ríkið
meðþvíað leggja undir sig Slavóníu, Króazíu og Dalmazíu, en smátt
og smátt fór stjórn þeirra að spillast og verða ónýt, og þá sázt
það að höfðingjar á Magýaralandi stóðu með þjóðinni og frelsinu
enn ei með einvaldinu. Allsherjar þing Magyara hafði áður verið
haldið á Rakoz-vellinum fyrir utan Buda, og komu þeir þar ríð-
andi, margar þúsundir manna og þinguðu á hestbaki; en nú kall-
aði Andrjes II. saman þing í höfuðborginn 1222, og þar varð
hann að samþykkja hina nafnkenndu bulla aurea (hin gullna skrá),
sem gaf þjóðinn rjett til þingsetu og að ráða lögum og lofum, og
sem enn er frumlög ríkisins. Síðan hafa Magyarar verið frjálsasta
þjóð á meginlandinu, og þó einvaldarnir hafi kvartað yfir að hjá
þeim væri mikið höfðingjaríki, af því þeir gátu aldrei farið með
þá eins og börn, og gjört þá alla jafna fyrir augsjónu sinni,
nefnilega að þrælum sínum, þá sjá þeir nú bezt, eða rjettara
sagt fá að kenna á — því einvaldar _og harðstjórar eru æfmlega
blindir — að þeim verður ei að því. A Magyaralandi hefur aldrei
verið neitt heimskulegt hatur milli höfðingja og alþýðu, en höfð-
ingjar hafa æfinlcga verið fúsir á að sleppa því af rjetti sínum,
sem ósanngjarnt var, þegar þess hefur verið krafist af þjóð-
inni, og þá hefur aldrei vantað hinn sanna almenningsanda og
föðurlandsást. r
Um sama leiti og Sturlunga ölð var vest á Islandi brutust
Mongólar inn í Ungverjaland og eyddu það og rændu í nokkur
ár. En þegar ættleggur Arpads do út skömmu seinna og ríkið