Norðurfari - 01.01.1849, Side 87

FREISIS HBEIFINGARNAR.
89
varð reglulegt valríki byrjarði eiginlega ólán Magyaralands með
illdeilum þeim um konungstignina sem síðan urðu ríkinu svo
liáskalegar og veiktu það um of, svo þeir gátu ei með nógri sam-
heldni og þreki varið sig fyrir Tyrkjum, sem þá voru í mestum
uppgangi. Vjer viljum hjer ei geta hinnar frábæru hetju Jðhanns
Hunyady, sem bezt hefur stjórnaS Ungverjalandi á vestum tím-
um þd hann aldrei væri annað enn kjörinn ríkisforstjöri eins og
Kossuth nú er — eða þá sonar hans hins fræga Mathias Cor-
vinus, sem Magyarar tdku til konungs yfir sig og svo glæsilega
hjelt uppi frægð þeirra er hann tdk Vínarborg frá keisaranum. En
stjdrn þeirra gat ei staðið alltaf, og þegar þingið tdk menn af
Habsborgar ætt til konunga yfir Ungverjaland vesnaSi hagur þess.
Fyrst gátu þeir ei varið ríkiS fyrir Soliman soldán og Tyrkjum,
og voru þd aS reyna að svipta það rjettindum sínum og hinum
fornu logum, en þaS ttíkst þeim ei; því Magyarar, sem fúslega
og títilneyddir hdfSu gjört þá að konungum sínum, eins og Islend-
ingar gengu á vald Noregs konungum án þess að verarunnir með
vopnum — Magyarar voru þeim mun skynsamari enn Islendingar,
að þeir hdfðu vel gætur á aS sáttin væri ei brotin og að þeir ei
væru sviptir nokkru af rjettindum sínum. Konungar urðu allir að
sverja að halda landslög, og þd Leopold i. keisari, sem eptir Tyrkja
striðið hafði fengið þingiS til að samþykkja að ríkið skyldi ganga
í erfðir í hans ætt í karllegg, baiði með brdgðum og af því hann
þá hafði mikið herlið í landinu líka kæmi því til að frásegja sjer
uppreisnarrjettinum Qus insurrectionisj, sem var eitt af aðal-
atriðonum í Bulla Aurea, þessari Magna Charta Ungverja — þá
hjelzt það þd ei lengi; og sá árangur varð af uppreisnum ágætis-
mannanna Tökeli’s greifa og Ragoczi’s, þtí þeir sjálflr yrðu út-
lægir og fje þeirra gert upptækt, að Jdseph I. varð aptur að veita
þjtíðinni þenna rjett. jiað er líka auðsjeð að allar frjálsar þjtíðir
verða að hafa þann rjett að rísa mdti konungum sínum eða stjdrn-
orum þegar þeir vilja brjtíta lög á þeim; og Islendingar fornu
hafa líka skilið þetta þar scm þeir segja í gamla sáttmála: “halda
viljum vjer ok vorir arfar trúnað við yðr, meðan þjer haldið
trúnað við oss” — en synir þeirra höfðu þd ei kjark til að
framfylgja þessu, og vjer vitum ei einu sinni hvort Islendingar
nú muni þora að láta sjer slíkt skiljast. En Magyarar hafa þd að
minnsta kosti allt af skilið þcnna sannleik, og hverjar refjar og svik,
sem Ansturríkis stjdrnin svo hefur haft í frammi við þá, þá
hefur henni þó aldrei tekist að hafa nokkur áhrif á landstjdrnina
önnur enn þau, sem þeir hafa gdðfúslega veitt henni. Jdseph II.
sem á þann hátt ætlaði að endurgjalda þeim það, er þeir höfðu
bjargað mtíður hans og þegar hún flúði á náðir þeirra tekið henni
allir í einu hljdði með þeim orðum: “moriamur pro rege nostro
Maria Theresa —■ Jóseph, sem ætlaði að launa þeim þetta með
því að kúga þá til að gjöra þær breytingar, sem hann vildi, gat
öngu til leiðar komið; hannávann sjer aðeinshatur þjdðarinnarog varð