Eimreiðin - 01.01.1900, Side 4

4
til þess, að hinir ráðandi menn láta undan og auka kosningarrétt
manna.
það getur ekki verið vegna mentunar, fróðleiks eða sjálf-
stæðis. J>að liggur í augum uppi, að tvær miljónir verkmanna og
smábænda á Englandi hafa ekki verið mentaðri eða sjálfstæðari
en hinir kjósendurnir, og enn síður á þetta sér stað um verkmenn-
ina í Belgíu, því að sagt er, að mikill fjöldi þeirra verkmanna, er
þar fengu kosningarrétt, hafi hvorki kunnað að lesa né skrifa.
það hlýtur því að liggja í einhverju öðru. En hvað er það ?
J>að getur hver maður ráðið skoðun sinni í þessu efni, en ef ég
á að segja álit mitt, þá kemur þetta, eins og margt annað í heim-
inum, af því, að mennirnir eru ekki eins og þeir ættu að vera.
AUir þeir, sem hafa haft völdin, hafa misbeitt valdi sínu. þegar
aðalsmennirnir höfðu völdin, þá var afleiðingin sú, að þeir lögðu
byrðarnar á aðra. Sjálfir voru þeir lausir við skatta og gjöld til
almennra þarfa, en bændur báru byrðarnar og urðu litlu rétthærri
en þrælar. Klerkavaldið var lítið betra. Klerkarnir rökuðu saman
fé handa kirkjum og klaustrum og komu sér undan öllum skött-
um og gjöldum til almennra þarfa.
Áður en verkmenn fengu kosningarrétt í Belgíu, réðu verk-
smiðjueigendur mestu, en afleiðingin var sú, að hvergi voru kjör
verkmanna verri en í Belgíu. þar voru engin lög til verndar fyrir
böm, unglinga og konur verkmanna, er unnu í verksmiðjunum, og
vér höfum heyrt, á hve lágu stigi mentun verkmanna stóð, sem
beinlínis stafaði af því, hversu lítið var lagt af landsfé til menta-
mála.
Eins og kunnugt er, hafa bændur hér á landi öll ráð við
kosningar til þings. Eins og tekið hefur verið fram, er venjan
sú, að sá flokkurinn, sem ræður, vill skara eld að sinni köku, en
gefur ekki litið á málið frá hlið þeirra, sem þeir ráða yfir. En
eru nú bændur hér á íslandi lausir við þetta fremur öllum öðr-
um? Eg efast um það.
Eg skal þannig nefna eitt dæmi. Árið 1861 lagði stjórnin
fyrir alþingi tilskipun um vinnuhjú. þ>á settu alþingismenn inn í
tilskipunina ákvæði um, að húsbóndinn mætti refsa hjúi sínu án
dóms og laga. Oss mundi nú þykja það ofboð geðslegt eða hitt
þó heldur, að sjá húsbændur vera að berja vinnuhjú sín, alveg án
dóms og laga. þetta var samt samþykt á alþingi 1861 með 17
atkvæðum gegn segi og skrifa einu atkvæði. Stjórnin neitaði til-