Eimreiðin - 01.01.1900, Blaðsíða 132

132
hver eftir annan, sem hver um sig þykjast vera fulltrúar þjóðviljans og
tala vitleysu. þegar þeir eru búnir að reka úr sér rokuna, fara þeir
út aftur. Og rokurnar standa ekki ( neinu sambandi hver við aðra.
Eini sólskinsbletturinn þar er tilkomumiklu ljóðin, sem »leikurinn« endar
á og áður hafa verið prentuð í kvæðasafni skáldsins.
JÓN þORKELSSON: þJÓÐSÖGUR OG MUNNMÆLI. Nýtt
safn. 448 bls. Rvík 1899. (Sigfús Eymundsson).
Víst er um það, að ritdómurum er bók þessi ekki ætluð. Fremur
mætti ætla, að útg. hafi gert bókina úr garði þann veg, sem hún hefir
orðið, í því skyni meðfram, að fæla menn frá að minnast hennar.
Svo mikið verk er að kynnast henni vel. því að flokkaröðun á sög-
unum er engin, öllu hrært saman. — Aðaláhrif bókar þessarar á mig
hafa annars verið þau, að auka virðingu mína fyrir þjóðsögusafni Jóns
Árnasonar. Mér finst engin verulega ný hlið á skáldskap þjóðarinnar
koma fram í þessari stóru bók, og af því má ráða, að ekki hafi í raun
og veru mikið orðið eftir hjá J. Á.; frá sjónarmiði þjóðsögufræðinnar
held ég ekki sé mikið á þessari bók að græða. — Alt um það getur
bókin verið góð dægrastytting og er það líka. Mjög miklu af sögun-
um mundi Jón Árnason hafa skipað í flokkinn »Sagnir frá seinni öld-
um«. Auðsætt er, að útgef. hefir sérstakar mætur á þeim sögum,
enda hefir hann vitanlega lagt flestum eða öllum mönnum meiri stund
á að kynna sér mentalíf þjóðar vorrar á 16., 17. og 18. öldinni.
Rúmur helmingur bókarinnar er tekinn úr óprentuðum þjóðsagnasöfn-
um Jóns Árnasonar, sem Landsbókasafnið á, og mikið af hinu eftir
handritum annara látinna eða aldraðra fræðimanna. Verulega tilkomu-
miklar sögur finnast mér ekki vera til í bókinni; ímyndunaraflið er
hvergi í algleymingi, eins og svo vfða í hinu eldra þjóðsagnasafni. En
margar eru sögurnar dáindis viðfeldnar. — »Eimreiðin« ætlar ekki
löngum, sundurliðuðum ritdómum rúm, að því er mér skilst. En ekki
get ég stilt mig um, að minnast á, hvernig útgef. sjálfur segir sögur.
Dr. J. þ. er ávalt gagnorður og smellinn í rithætti; hann á orðfærið
sjálfur; það er bersýnilega samgróið sjálfum honum, öllu hans hugar-
fari, og það er mikill kostur. En ég get ekki betur séð, en að hann
segi þjóðsögur nákvæmlega þveröfugt við það, sem á að segja þær.
Yfir frásögninni liggur kuldaglott, eins og sögumaður sé að gefa les-
andanum í skyn, hvað hjartanlega hann furði sig á því, hve hjákátlega
heimskir menn geti verið. þá vil ég heldur láta Eirík frá Brúnum
segja mér sögu. því að inn í hans sál hefir ekki slæðst nokkur snefill
af efa um það, að Ögmundur í Auraseli hafi breytt farvegi stóránna í