Eimreiðin - 01.01.1900, Side 56

5<5
— en hvergi annarsstaðar, — og að stundum hefur sést, að þetta
móberg eða þussaberg hvílir á ísfáguðu blágrýti. Svo er t. a. m. í
Berghylsfjalli í Ytrihrepp og í Búrfelli við Pjórsá. Betta ísfágaða
blágrýtislag liggur eitthvað 700 feta djúpt í Búrfelli, og er jökul-
urðin, sem ofan á því liggur, á að gizka 100 feta þykk og svo
hörð, að sprungur (klofningar), sem í laginu eru, liggja alt eins
gegnum blágrýtismolana og tengiefnið.
Eg kom að þessu lagi vestan í Búrfellshömrum, en seinna
um haustið (í fjallferð) fann Páll Lýðsson frá Hlíð í Eystrihrepp,
sem með mér var í Pjórsárdal, að samskonar lög eru austan til í
fjallinu á líkri hæð, og er engin ástæða til að efa, að það séu
sömu lögin, sem ná í gegnum fjallið. Pessi 100 feta jökulurð er
eldri en jökulurðirnar, er mynduðust næst á undan því tímabili, er
ísnúnu dóleríthraunin runnu; en þó eru til ennþá eldri jöklamenjar.
ísfágaða blágrýtislagið í Búrfelli er líklega fram að 200 fetum á
þykt, og undir því er jökulurð, og sést sú jökulurð líka austan
til í fjallinu, að því er Páll Lýðsson segir. ísfágaða blágrýtis-
lagið er ákjósanlegasta sönnun fyrir því, að sami jökullinn hefur
ekki hlaðið niður jökulurðunum, sem yfir og undir því eru, og
leiðum vér af þessu (og mörgu öðru) þá ályktun, að ekki færri en
3 »ísaldir« hafi gengið yfir þetta svæði, áður en ísnúnu dólerít-
hraunin runnu. — Ekki færri en 3, en miklar hkur eru til, að þær
hafi verið fleiri, og verður þó ekki að svo stöddu sagt, hve margar
þær hafi verið. Eins og áður var á minst, hefur móbergið ennþá
næsta lítið verið rannsakað í þessu efni.
Eess skal stuttlega getið, að talsverðar líkur eru til, að fleiri
en ein »ísöld« hafi gengið yfir þessi héruð, eftir að dóleríthraunin
runnu.
Skamt fyrir suðaustan Stangarfjallsmúlann, og hér um bil 100
fetum lægra, er klöpp úr mjög svipuðu dóleríti og því, sem er
í kringum Reykjavík, og er hörðnuð jökulurð undir klöppinni.
Klöpp þessi er ísnúin mjög, bæði úr norðri og austri, og háttar
svo til, að hvorttveggja hefur ekki getað orðið í einu; hefur jök-
ullinn að austan gengið seinna yfir. I’essar tvær rákastefnur má
nú víða finna um þessar slóðir, og eru talsverðar líkur til, að
tvisvar hafi jökull gengið yfir dóleríthraunin ísnúnu, en bráðnað
af þeim á milli.
Hingað til hafa náttúrufræðingar, eins og við er að búast,
einkum veitt eftirtekt eldfjallamyndunum lands vors. Vonandi er,