Uppeldi og menntun - 01.01.2001, Side 40

ORÐRÆÐUR UM ÁRANGUR, 5KILVIRKNI OG KYNGERVI VIÐ STJÓRNUN
urssjónarmiðin hafa lengi verið eitur í beinum kennara. Hún var hugsi yfir því
hvernig mildin og árangursmat í formi einkunna geti farið saman:
Ég vil láta afnema þetta mannvonskulega einkunnakerfi. Það virðist helst ætlað til þess
að pína treggáfuð börn. Það væri hægt að ímynda sér að jesúítar hafi fundið það upp.
Það er ógleymanleg sjón að sjá heimskasta barnið gráta yfir prófseðlinum. Og svo eru
uppeldisfræðingarnir að tala um að allt beri að forðast sem vekur vanmáttarkennd barns-
ins. Aður fyrr var börnunum raðað á kirkjugólfi eftir bókviti. Sú pynding lagðist niður,
en einkunnir voru teknar ístaðinn. Mildin á langt íland (Vilborg Dagbjartsdóttir, 1958,
83).
Það er niðurstaða höfundar að mikilvægt sé að nýta margbreytilega reynslu og
styrkleika kvenna sem stjómenda ef takast á að samhæfa orðræðuna um árangur og skil-
virkni áherslum á jafnrétti, umönnun og mannrækt. Hugmynd Krúger (1999) um að
kona og karl stjórni saman einstökum skólum til að nýta sér styrkleika beggja er athygl-
isverð, en hætt er við að hún ýti frekar undir staðalmyndir um konur og karla sem stjórn-
endur og leiðtoga. Jafnframt telur höfundur mikilvægt að tekið sé á þeirri andstöðu og
þeim fordómum sem enn virðast ríkja til kvenna sem stjómenda, leiðtoga eða valdhafa,
ekki síst í fræðslu til kennara og stjórnenda.
Undirstrikað er mikilvægi þess að rannsaka áhrif kynferðis í kynjuðu þjóðfélagi, án
þess að ætla konum eða körlum eðlislæg einkenni vegna kyngervis eins og gert hefur
verið í gegnum tíðina (Martin, 1985, Sigríður Þorgeirsdóttir, 2000). í þessu sambandi er
fróðlegt að bera áherslu Baldvins Einarssonar á mikilvægi feðra í uppeldi í Ármanni á
Alþingi (1828) saman við núverandi áherslur á fæðingarorlof feðra. Baldvin taldi feður
mikilvæga uppalendur því að þeir sem skynsemisverur væm færari um að þroska skyn-
semishugsun bamsins (drengsins) fremur en mæðumar sem töldust stjómast fremur af
duttlungum tilfinninganna (Ólafur Rastrick, 1995,23-24). Nú er fæðingarorlof feðra talið
réttur bams og föður, en ekki síst mikilvægt til að tryggja jafnari stöðu kynjanna á vinnu-
markaði og í einkalífi.
Menningarbundnar hugmyndir um kynferði, sem rekja má allt til Aristotelesar og
Biblíunnar (Sólveig A. Bóasdóttir, 2001), em lífseigar og þarfnast uppstokkunar eða af-
byggingar. Ráðandi orðræður menningar og valdhafa em áhrifamiklar og jafnvel upp-
fræddir einstaklingar mega sín lítils í viðureigninni við þær. Það er mat höfundar að
mikilvægt sé að takast á við gagnrýni á menntun og menntakerfið sem birtist í orðræðu-
greiningu sem þessari. Menningarlega viðurkennd gildi eins og jafnrétti, mannrækt og
margbreytileiki gætu orðið undir í markaðsáherslum menntakerfisins, eins og nokkrir
viðmælenda óttast. Ef mörkin á milli menntunar og markaðarins hverfa eða verða óljós-
ari líkt og mörkin á milli ímyndar og vemleika á öld veraldarvefs og fjölmiðla (Baudrill-
ard, 1989) er Ijóst að efla þarf samræður á milli þeirra sem sjá sig sem valdalitla í ráðandi
orðræðu og handhafa „sannleikans" um stjómun menntamála (Bloland, 1995). Mark-
miðið hlýtur að vera samfélag þar sem allir njóta sama réttar til menntunar og þroska
óháð kynferði, kynþætti, uppmna eða félagsstöðu eins og segir í 65. grein stjórnarskrár
íslands. Óbreytt stefna í mennta- og jafnréttismálum getur brotið í bága við þau mark-
mið nema jafnréttisáherslum verði haldið ríkt á lofti ekki aðeins meðal einstakra stjóm-
38