Árbók Háskóla Íslands - 01.02.1997, Blaðsíða 54
52
Árbók Háskóla íslands
sviðum, þar sem við erum samkeppnisfær,
stofna fyrirtæki, sem selja íslenska þekkingu
á erlendri grund. Það starf er reyndar hafið.
Brautryðjendurnir hafa verið skipafélög okk-
ar og flugfélög, sölusamtök í fiskútflutningi,
ráðgjafarfyrirtæki um virkjun jarðhita og á
síðari árum fyrirtæki í hugbúnaði og tækni,
sem byggir á tölvum. Þar höfum við nýleg
dæmi um útgerð i Þýskalandi og Bretlandi, á
Kamtsjatka og við Viktoríuvatn í miðri
Afríku, hugbúnað i Japan og Vietnam og
tölvustýrðan búnað Marels til matvæla-
vinnslu, sem selstum allarjarðir. Þærtilraun-
ir, sem við höfum gert til nýsköpunar, sýna
glöggt, að áræði eitt dugir skammt, ef því
fylgir ekki þekking og reynsla. Bestur árang-
ur næst, þar sem ný þekking er virkjuð til
framþróunar þeirra atvinnugreina, sem við
höfum stundað með bestum árangri. Þessar
greinar byggja á traustum heimavelli reynslu,
og þaðan getum við lagt með þekkingu að
vopni til viðskipta við aðrar þjóðir.
Þátttaka okkar í Evrópusamstarfi um
menntun og rannsóknir er eðlilegur undanfari
þess, að við getum keppt þar á markaði. í því
samstarfi getum við öðlast þá þjálfun og
reynslu, sem nauðsynleg er. Islendingar eiga
nú rétt til umsóknar um styrki í sjóði Evrópu-
sambandsins og greiða þar allháa tjárhæð sem
aðgangseyri. Sjóðir Evrópusambandsins gera
strangar kröfur um gæði og skilvirkni rann-
sókna, auk þess sem verkefnin eru svo stór, að
þau verða ekki leyst af einstaklingum eða litl-
um stofnunum. Til þess að eiga von um þessa
styrki verðum við að tjalda öllu til í samvinnu
háskóla, stofnana og fyrirtækja okkar og
koma á samvinnu við skyldar stofnanir í öðr-
um Iöndum. Þar bjóðast tækifæri til skipta á
nemendum og kennurum og til þjálfunar
starfsmanna. Auk vonar um aukið fé til rann-
sóknar- og þróunarverkefna, er helsta gildi
þess að taka þátt í þessari alþjóðlegu sam-
keppni um rannsóknarfé, að árangur af starfi
okkar er mældur á sama kvarða og annarra.
Við verðum að gangast undir harða sam-
keppni við aðrar þjóðir og sanna, að við höf-
um hæfu fólki og góðri aðstöðu fram að tefla.
Byrjunin er erfið, en hún lofar góðu. Hlutur
Háskólans í styrkjum frá Evrópusambandinu
nemur um 200 m. kr. á þessu ári. Af því má
ráða, að Evrópusamskiptin eru farin að setja
verulegan svip á starfsemi Háskólans. Sú
reynsla og þekking, sem fæst með þessum
verkefnum, ætti einnig að geta stóraukið verð-
mæti útflutningsafúrða okkar og bætt sam-
keppnisstöðu okkar á erlendum mörkuðum.
Það fer ekki framhjá neinum, að alþjóða-
væðing er farin að setja mark sitt á flesta þætti
íslensks þjóðfélags. Fyrirtæki eru að byggja
sig upp til að mæta erlendri samkeppni, og
skipulega er að því stefnt að draga úr ríkisum-
svifum og einkavæða marga þætti þjónustu.
Þessi þróun mun einnig verða innan mennta-
kerfisins, þótt hennar gæti þar lítið enn. Á há-
skólastigi er starfsemin mest á vegum ríkis, en
þó eru komin lög um listaháskóla, sem verður
sjálfseignarstofnun og tveir aðrir skólar, Sam-
vinnuháskólinn og Tölvuháskóli Verzlunar-
skólans, eru ekki í ríkiseign, þótt þeir njóti
stuðnings ríkisins. Skólar okkar gæta vel al-
þjóðlegrar viðmiðunar um gæði og kröfur í
námi, en beinnar erlendrar samkeppni er lítið
farið að gæta. Augljóst er þó, að sá tími mun
koma, að skólar keppi um kennara og nem-
endur, bæði innan lands og milli landa. Því er
eðlilegt, að spurt sé, hvemig Háskóli Islands
sé undir slíka samkeppni búinn. Stenst hann
samkeppni við skóla, sem geta valið sér arð-
bær viðfangsefni, notið til þess ríkisstyrks og
skólagjalda? Háskólaráð hefúr þegar velt því
fyrir sér, hvort Háskólinn væri betur settur
sem sjálfseignarstofnun, sem gerði samning
við ríkið um þá þjónustu, sem Háskólinn ætti
að láta þjóðfélaginu í té. í kjölfar skýrslu Þró-
unarnefndar Háskólans, sem kynnt var á síð-
asta ári, fer nú fram töluverð umræða um
skipulag Háskólans. Að beiðni Háskólans
hefur Hagsýsla ríkisins kannað stjórnsýslu
skólans og komið með tillögur til úrbóta, þar
sem þess taldist þörf. I megindráttum fær
stjórnsýsla Háskólans hagstæðan dóm, ef til
þess erhorft, að starfsmenn stjómsýslu eru til-
tölulega fáir og vinnuálag mikið samfara vax-
andi fjölda nemenda og kennara. Hins vegar
telur Hagsýslan margt í lögum og stjórnkerfi
Háskólans ekki í takt við nýrri tíma. Setja
þurfi heildarlög fyrir háskólastigið og jafn-
framt þurfi að endurskoða lög og reglugerð
Háskólans, m. a. til að tryggja, að lög og
reglugerð hindri ekki eðlilega þróun skólans.
Tekið er undir tillögur Þróunarnefndar um
breytt háskólaráð, og gerð er tillaga að nýju
stjórnskipulagi, sem ætlað er að ná skýrri
verkaskiptingu milli ijölskipaðra ráða, sem