Árbók Háskóla Íslands - 01.02.1997, Blaðsíða 282
280
Árbók Háskóla íslands
stoðar við námsmenn á síðari stigum fram-
haldsnáms og við unga vísindamenn að fram-
haldsnámi loknu. Með þessum áformum átti
m. a. að nýta þekkingu háskólamenntaðra
ungmenna í íslensku atvinnulífi og þjóðlífi.
Þessi stefna réði þó ekki í fjárveitingum
til Háskóla íslands á næstu árum. Frekar var
það sjónarmið uppi, að sókn í háskólanám
væri óþarflega mikil, og því væri skaðlaust
að draga úr fjárveitingum. Jafnframt heyrð-
ust þær raddir, að takmarka ætti fjölda þeirra,
sem teknir væru til náms, við þá áætlun, sem
menn gerðu sér um þarfir þjóðarinnar fyrir
hverja grein háskólamenntunar. Háskólinn
hafði enga trú á slíkum áætlunum og vildi
ekki beita sér fyrir takmörkunum á grunni
þeirra. Afleiðingin varð sú, að Háskólinn átti
fullt í fangi með að láta íjárveitingar duga til
að sinna skyldum sínum við innritaða stúd-
enta um grunnmenntun, og flest nýmæli í
rannsóknum og framhaldsnámi urðu að bíða
betri tíma.
Háskólinn vildi, að mið yrði tekið af
öðrum þjóðum, sem margar væru lengra
komnar á sömu braut þróunar og við fylgjum.
Af þeim samanburði mætti ráða, að fjöldi
háskólamenntaðra manna væri síst of mikill
hér, en hitt væri alvarlegra, að atvinnulíf
okkar væri svo fábreytt, að það kynni ekki að
nýta sér háskólamenntun í sama mæli og þær
þjóðir, sem við eigum mest skipti við. Ef
okkur tækist ekki að finna leiðir til úrbóta,
kynni því svo að fara, að menntafólk okkar
fengi ekki störf við hæfi og yrði að leita til
annarra landa. Miðað við höfðatölu virtist
fjöldi íslenskra stúdenta við nám á háskóla-
stigi vera sambærilegur við fjölda stúdenta á
háskólastigi i Noregi. Samanburður við aðrar
þjóðir Vestur-Evrópu leiddi til svipaðrar nið-
urstöðu. Við gátum vel unað við okkar hlut,
og ekkert benti til þess, að um of mikinn
fjölda stúdenta á háskólastigi væri að ræða.
Um þetta leyti voru samningar að takast
um evrópskt efnahagssvæði og við blasti, að
í kjölfar þeirra mundu verða róttækari breyt-
ingar á efnahagslífi okkar en nokkru sinni
fyrr í sögu lýðveldisins. Inngöngu í þetta
samstarf fylgdi hörð og frjáls samkeppni í
öllum fýrirtækjarekstri. Samningurinn skuld-
batt okkur til að ganga á enda þá braut, sem
við höfðum verið að feta til frelsis í gjaldeyr-
ismálum. Velferð mikilvægra fyrirtækja valt
öðru ffemur á traustri þekkingu starfsmanna
og færni þeirra til að laga sig að breyttum
viðhorfum. Til þess þurfti menn með
háskólamenntun. Sama gilti um ný fyrirtæki,
sem mundu hasla sér völl í framleiðslu og
þjónustu erlendis. Þörf þjóðfélagsins fyrir
fólk með háskólamenntun var því mun víð-
tækari en þörf opinberrar stjórnsýslu, og
Háskólinn hlaut að laga sig að þessum
þörfum með nýjum námsbrautum og aukinm
áherslu á menntun, sem gagnast atvinnulíf1
þjóðarinnar.
Mönnum brá því nokkuð, þegar mennta-
málaráðherra birti í maímánuði 1997 a
Alþingi skýrslu um kennslu, nám og rann-
sóknir á háskólastigi, þar sem meðal annars
var að finna samanburð á fjölda háskóla-
menntaðra manna hér á landi og í öðrum
OECD-ríkjum. í þessum ríkjum voru á árinu
1994 um 13% sextugra með háskólapróf
19% fimmtugra og 23% fertugra og þrítugra-
Tölur íslendinga voru hins vegar mun lægrl-
í eldri aldurshópunum vorum við aðeins halt'
drættingar en í yngri hópunum í tveimur
þriðju af meðaltali. Þessar tölur urðu tilefm
umræðna, þar sem menn lýstu furðu sinni, a
ekki skyldu fleiri ljúka háskólanámi, þrat
fyrir greiðan aðgang og tiltölulega góðan
stuðning með námslánum. Jafnvel var að þv'
spurt, hvort menntastefna okkar hefði brug
ist síðustu áratugi, hvort háskólamenntun
væri ekki nægilega eftirsóknarverð, vegna
þess að hún væri ekki nægilega góð eða vei
þeim, sem afla sér hennar, ekki nægilegt fo
skot á vinnumarkaði. ,
Sókn nemenda i framhaldsskólurn a^
stúdentsprófi sýndi hins vegar, að upp u
næstu aldamótum gætu um 60% árgang
stefnt að námi á háskólastigi. Þessi þroU,
skólasóknar er ekki afbrigðileg fynr lstan
heldur er hún í góðu samræmi við þá ÞroU J
sem orðið hefur hjá öðrum þjóðum. Sú ky11
slóð, sem nú er að ljúka háskólanámi, er e
ofmenntuð, heldur fyrsta kynslóðin, sem y
sig undir að starfa erlendis á vegum íslens
fyrirtækja eða erlendra aðila, ef henni ge
ekki tækifæri til að nýta menntunina
heima.