Árbók Háskóla Íslands - 01.02.1997, Page 478
476
Árbók Háskóla íslands
Seinni hluta ársins 1994 tilkynnti bresk-
bandarískur vísindahópur, að þeim hefði tek-
ist að staðsetja þriðja áhættugen íjölskyldu-
lægs brjóstakrabbameins. Er það staðsett á
litningi 13q og hefur verið nefnt BRCA2.
Niðurstöður hópsins benda til þess, að tíðni
BRCA2 gensins sé víða um lönd svipuð og
BRCAl gensins. Hins vegar benda rannsókn-
ir á íslenska efniviðnum til mun hærri tíðni af
stökkbreyttu BRCA2 en BRCAl í íslenskum
brjóstakrabbameinsfjölskyldum. Af þeim 7
fjölskyldum, sem ekki reyndust með BRCAl
tengsl, sýna 4 sannfærandi tengsl við BRCA2
litningasvæðið, auk þess sem ákveðnar líkur
eru á tengslum þeirrar fimmtu. Einnig benda
rannsóknir á áðurnefndum systrapörum til
þess, að rúmlega helmingur þeirra beri stökk-
breytt BRCA2 gen.
Annað athyglisvert við niðurstöður rann-
sóknanna á íslensku ættunum er, að þær
benda sterklega til þess, að BRCA2 genið
hafi líka áhrif til myndunar krabbameins í
blöðruhálskirtli. í fýrsta lagi þá er tíðni
krabbameinsins tiltölulega há í ungum körl-
um, sem höfðu erft litningshlutann, sem inni-
heldur stökkbreytt BRCA2. í öðru lagi sýndi
samanburður á DNA úr heilbrigðum frumum
og krabbameinsfrumum blöðruhálskirtla
þessara einstaklinga, að einungis litningur-
inn, sem inniheldur stökkbreytt BRCA2 gen,
er eftir í æxlisfrumunum. Heilbrigði litnings-
hlutinn, sem erfðist frá hinu foreldrinu, hafði
tapast við þróun heilbrigðrar frumu yfir í
krabbameinsfrumu. Ekki hefur áður verið
sýnt fram á samhengi milli BRCA2 og
krabbameinsmyndunar í blöðruhálskirtli.
6.2.2. Þáttur DNA viðgerðargena í mynd-
un ristilskrabbameina
Nýlega hófst undirbúningsvinna fyrir
rannsóknir á þætti DNA viðgerðargena í
myndun ristilskrabbameina í fjölskyldum.
Skemmdir í þessum genum virðast eiga þátt í
krabbameinsvexti, þar sem meinið er í ættum,
en lágur greiningaraldur er eitt af einkennum
þess. Eins og búast mátti við, er krabbameins-
tíðnin há í sumum þessara fjölskyldna og þá
ekki einungis tíðni ristilskrabbameins. Fyrstu
niðurstöður benda til, að stökkbreyting í við-
gerðarensími gæti einnig haft áhrif til mynd-
unar brjóstakrabbameins.
6.2.3. Kortlagning erfðabrenglana í brjósta-
krabbamcinsfrumum og samband þeiri'3
við framvindu sjúkdómsins
Það er tiltölulega vel þekkt, að í þróunar-
ferli eðlilegrar frumu yfir í krabbameins-
frumu verður erfðaefni frumunnar fyrir mikl-
um breytingum. Sýnt hefur verið fram á, ao
sumar breytinganna skipta verulegu máli fyr'
ir framþróun sjúkdómsins. Eitt af langtima-
verkefnum deildarinnar hefur verið að kort-
leggja erfðaefnisbreytingar í brjóstakrabba-
meinsfrumum og kanna þannig mögulega
staðsetningu brjóstakrabbameinsgena °S
áhrif þeirra á þróun sjúkdómsins. Það er gert
með því að bera saman frá sama einstakhngt
DNA úr heilbrigðum frumum og krabba-
meinsfrumum. Tekin eru fyrir ákveðin htn-
ingasvæði, og á árinu 1994 var lokið við svo-
kallaða grófkortlagningu á erfðaefnistapi litn-
inga 11, 16, 17 og 3p í rúmlega 150 sjúkling-
um. Fyrir utan að þrengja staðsetningarsvæ '
gena, sem hafa hlutverki að gegna í þ101111
brjóstakrabbameins, þá eru athyglisverðustu
niðurstöðurnar þær, að hafi æxlisfrumur tap
að ákveðnum svæðum litnings 3p eða 17q,eru
lífshorfúr sjúklingsins verri en ella.
7. Ónæmiserfðafræðideild .,
Vefjaflokkanir hafa verið á bilinu 400 j
700 árlega. Á síðari árum hefúr þessari grem
líf- og læknisfræði fleygt fram í þekkingu og
tækni. Þetta á ekki síst við um veljaflok a
kerfið, svokallað HLA-kerfi. Kerfi þciul
það fjölbreyttasta, sem þekkt er í erfðafne 1
legum skilningi, og er þar átt við
þekktra gena. Genin stjórna myndun ve Ju.
flokkaprótína og er að finna á styttri ar^_
litnings nr. 6 hjá mönnum. Afurðir 1
genanna eru tvenns konar: svokallaður f 0
ur I, sem hefur eina alfa-keðju og 00° ýþ
hengisprótín, beta-míkróglóbúlín, og rt° _
II, sem hefúr bæði alfa-keðju og beta-ke J
liverri prótínmynd. Til þess að þekkja þe
flokka er beitt ýmsum aðferðum. Á ón®1^
erfðafræðideild er beitt serólógískri flo
Einnig er hægt að undirflokka mcð ru _
samrækt og sameindaerfðafræðilegum
ferðum.