Hlín - 01.01.1951, Side 97

Hlín
95
vaxin mosa og lyngi og mestur hluti hennar ekki annað
en beitiland. — Fram að þeim tíma mun Rangá, sem
nefnd hefur verið Djúpá eftir að Þverá fellur í hana, hafa
runnið óskift og ósalaus til sjávar. En farvegur hennar
fór smá hækkandi af sandi og leir, sem í hana barst, og
endaði loks með því, að um síðustu aldamót er útfall
hennar horfið, fylt af sandi, svo vatnið úr Rangánum og
Þverá rann í ósum og álum út úr árfarveginum austur í
Affall í Landeyjum og vestur í Þjórsá.
Um eða fyrir aldam. 1800 mun Ytri-Rangá hafa farið að
renna inn á Safamýri í vatnavöxtum og Itrjóta skörð í
bakka sína. Á veturna flæddi vatn yfir hana, svo að hún lá
oft undir ísi mikinn hluta vetrar. Við það tók hún mikl-
um stakkaskiftum.hún sljettist,mosinn og lyngið hvarf og
gróðurinn breyttist víða í þjetta og hávaxna stör, sem tal-
in var nálgast töðu að fóðurgildi. — Á síðari hluta 19. ald-
ar var talið að slíkt engi, sem þar var þá, mundi vart finn-
ast hjer á landi. Enda var henni þá gefið nafnið „Gull-
kistan“.
Vegna hins stöðuga vatnságangs á suðurjaðar mýrinnar,
sem lá undir vatni alt árið, fúnaði jarðvegurinn og varð
að feni og foræði á blettum, sem engri skepnu var fært
um. En þar sem vatnið hindraði ekki gróðurmátt sólar-
ljóssins á grasvöxtinn varð hann fádæma mikill.
Sæmundur Eyjólfsson, búfræðingur, talar um hann
axlarháan, er bylgist fyrir vindinum eins og öldur á sjó.
Þegar stórgripir fóru þangað, týndust þeir næstum í
grasinu, sást aðeins á hrygginn á þeim. — Þegar riðið var
um mýrina, mátti víða hnýta störinni yfir herðakamb
hestanna. — Það kom fyrir, að kindur viltust í þessu
mikla grasi og vatni, svo þær björguðu sjer ekki upp á
lága hólma, er voru þar, og ekki flaut yfir að jafnaði.
Þegar slíkt kom fyrir, að kindur stæðu í vatninu svo vik-
um skifti, vatnskólu þær á fótunum svo klaufir og köggl-
ar duttu af þeim.
Nálægt aldamótunum skoðaði Ásgeir Torfason, sonur