Hlín - 01.01.1951, Blaðsíða 109

Hlín
107
ing megnað að útrýma, og ekki heldur gerbreytingar og
hættuástand síðustu tíma,
Enn eru íslendingar bókamenn.
Þegar jeg var barn, var jeg lengi samtíða gamalli konu.
Hún var óupplýst alþýðukona, biluð á heilsu og snauð að
auðæfum þessa heims, en greind að eðlisfari, bókhneigð
og sögufróð. Hún hafði mikið yndi af rímum, sjerstaklega
voru Númarímur henni kærar, og hún hafði yndi af þjóð-
sögum og reyndar öllum sögum. Fáa hef jeg vitað hlýða
sagnalestri á kvöldvökum með jafn einlægum, lifandi
áhuga. — En það sem mjer er alveg sjerstaklega minnis-
stætt í sambandi við lestrarhneigð hennar, er það mat,
sem hún venjulega lagði á þær sögur, er hún las eða
heyrði. — Þegar sögurnar fóru vel, var hún vön að kalla
þær góðar, en færu þær illa, sagði hún oft, að þetta væru
aumu sögurnar. — Jeg man til dæmis vel, að Kærleiks-
heimili Gests Pálssonar fjekk þann dóm hjá henni. — Nú
má vissulega segja, að þetta sje heldur ljelegur bókmenta-
smekkur, en jeg held bara, að það hafi einkum stafað af
því, hvað þessi kona lifði sig óvenjulega mikið inn í það
sem hún las. — Jeg hygg, að í harmsögunum hafi hún á
einhvern hátt skynjað sína eigin raunasögu, og það varð
of þungbært fyrir hennar öru, barnslegu lund. En þegar
alt fór vel, fjekk hún tækifæri til að dreyma sig burt frá
döprum veruleika og bókstaflega njóta hamingju með
persónunum, sem hún las um. — Svona gat heimur sagna
og ljóða verið ríkur þáttur í lífi þessarar gömlu, fátæku
konu. — Jeg er viss um, að svipað hefur mátt segja um
margan mann hjer á landi, bæði fyrr og síðar, þar hefur
verið að finna hina djúpu innlifun í heim skáldskapar-
ins.
Jeg hef stundum hugleitt það, hvað gömlu íslensku
kvöldvökurnar voru í raun og veru merkilegar. Var það
ekki dásamleg tilhögun á thninn sjálfsafneitunar og
vinnuhörku, sem oft gekk langt úr hófi, þegar einn las
upphátt eða kvað fyrir alt fólkið, sem keptist við vinnu