Tímarit Máls og menningar - 01.11.1977, Qupperneq 30

Tímarit Máls og menningar
bókmenntasögu í ljósi danskra ættartengsla hans í móðurætt, en einnig
með þá staðreynd í huga að danskur bókamarkaður var (og er) stærri en
sá færeyski og þess vegna vænlegri grundvöllur undir sjálfstæðu framfæri
af ritstörfum.
Það er fyrst nú á síðustu árum — um sama Ieyti og Heinesen varð 75
ára — að tekið er að þýða bækur hans og gefa þær út af færeysku forlagi
með tilliti til færeyskra lesenda. Þetta mun þó fremur vera hugsað sem
síðbúinn virðingarvottur við höfund sem hefur verið mikils metinn í Dan-
mörku árum saman heldur en í því felist viðurkenning þess að Heinesen
er jafnframt færeyskur höfundur sem lýsir færeyskum veruleika enda þótt
hann skrifi ekki á færeyska tungu.
William Heinesen hefur búið í Færeyjum allt sitt líf og er því mótaður
af hinum öru félagslegu og efnahagslegu breytingum færeysks samfélags
á þessari öld. Þjóðfélagsstaða hans er sú að hann er sprottinn upp úr sjálf-
stæðri verslunarstétt sem var að vinna fótfestu sem ríkjandi stétt á þeim
árum sem hann óx úr grasi. Hann hélt áfram verslunarrekstri föður síns
en gaf jafnhliða út fyrstu sósíalrealísku skáldsögur sínar, Blcesende gry
(1934) og Noatun (1937). Tengsl hans við borgarastéttina geta skýrt tvo
mikilvæga þætti í færeyskum veruleikalýsingum hans. Hann þekkir þá
borgarastétt og þann borgaralega hugsunarhátt sem hann hefur sífellt að
skotspæni (t. d. Den sorte gryde, 1949), og samband hans við færeyska
verkalýðsstétt er takmarkað, eins og sést á þeirri staðreynd að hann sækir
efni sagna sinna aftur í tímann, áður en raunveruleg daglaunastétt tók
að myndast í Færeyjum, en það var í byrjun sjötta áratugarins.
Langflest af verkum Heinesens — jafnt skáldsögur sem smásögur —
lýsa færeysku fólki og færeyskum aðstæðum. I fyrstu þremur skáldsögum
hans, sem fyrr eru nefndar, tekur hann sér fyrir hendur að sýna hvernig
breyting þjóðfélagsgerðarinnar frá landbúnaðarsamfélagi, sem er hálfgert
lénsveldi, til kapítalísks iðnaðarsamfélags hafi áhrif á hugmyndaheim og
tilfinningalíf manna. Jafnframt gefur hann varfærnislega í skyn hverjir
eiginleikar og hvaða mannleg samskipti bendi út yfir hið kapítalíska sam-
félag.1 Frá og með skáldsögunni Glataðir snillingar (1950) leitar Heine-
sen aftur til tímabilsins áður en iðnvæðingin komst á fullt skrið í Fær-
eyjum, oftast til tímabilsins kringum aldamótin. Þessi breyting á vett-
vangi sagnanna er að sjálfsögðu mikilsverð að því er tekur til þess sem
1 Sjá Henrik Ljungberg: Eros og samfund i William Heinesens romaner. FS-For-
lagid, 1976.
252