Tímarit Máls og menningar - 01.11.1977, Blaðsíða 45

Það vildi ég að enginn leesi þessa bók
valdboð eru ósættanlegar andstæður þó skáldið og valdafautinn aldrei nema
verði sammála um þetta eitt — að aldrei má þröngva skáldskap uppá
fólk.
Hitt er svo stigsmunur hvenær einhver fautinn er kominn í aðstöðu til
þess beinlínis að banna skáldskap, því ræður bara Lukkan.
Allt sem William Heinesen skrifar er skáldskapur og ég trúi það sé
háskaleikur að fjalla um þann fljúgandi skáldskap nema hafa það hugfast
hversu hæpin staða skálds er í öllum löndum og á öllum tímum. Ekki
síst ef hins er líka gætt að þessi hæpna staða skáldsins gagnvart hugar-
sljóum valdafaumm er með einhverjum hætti sjálft inntakið í lífssýn og
frásagnartækni þeirra verka sem Heinesen hefur látið frá sér fara um dag-
ana.
Og nú kemur afmr að því sem ég var að velta fyrir mér andspænis vel-
viljaðri umfjöllun sem einlægt er að „gera eitthvað fyrir bókmenntirnar“.
Þegar best læmr er þetta nosmrsleg samantekt marklausra ytri atriða —
semsé gagnlegur fróðleikur fyrir þá sem þegar eru innvígðir í verkin sem
fjallað er um. Nú mátm ekki fara að halda að ég vilji vanþakka þetta
danska viðtal við skáldið. Það er frábært engu síður en grein Ljungbergs.
Samt getur allt það ágæti ekki bægt frá mér þeirri tilhugsun að „vinsam-
legasta” umfjöllun sé í innsta eðli sínu dálítið af sama toganum og valda-
fautinn sem ég var að benda þér á og jafnvel Gunnar Finnbogason gemr
verið áþreifanlegt tákn um algildi fyrirbærisins.
Hugleiddu bara deilurnar sem staðið hafa og standa enn um ritverk
Heinesens. Dólgamarxistar kalla hann „gamlan fabúlerandi íhaldsfausk".
Þessir ævifangar í skólakerfinu telja hann úr sambandi við vinnandi al-
þýðu Þórshafnar (sem skáldið ræðir við daglega á gönguferðum sínum
og hjólreiðartúrum). Eða þá aðrir dólgamarxistar sem í rauninni hafa þetta
eitt að segja: Það vildi ég að enginn læsi þessa bók nema hafa mína kenn-
ingu í huga!
Er slíkt annað en ofbeldi með fyrirvara? Er ekki túlkandi verksins að
banna a. m. k. hluta þess með því einu að gleyma mikilvægri staðreynd:
Lesmr er líka persónuleg sköpun.
I framhaldi af þessu gæti ég orðið bæði langorður og leiðinlegur en
sleppi því.
Því nú kemur það einkennilegasta.
Einsog þú veist tók ég mér ferð á hendur í fyrrahaust þegar búið var
að ákveða útgáfu Turnsins. Að finna skáldið og skoða Þórshöfn. Við rædd-
267