Skírnir - 01.01.1886, Blaðsíða 128

130
DAjSMÖRK.
og löggjöf. Grundvallarlögum Dana fer sem ríkislögum annara
þjóða, þau gera ráð fyrir málamiðlun og samkomulagi í trausti
til heilbrigðrar skynsemi, sannsýni og hygginda. Fyrirmælin
um samnefnd þingdeildanna — til dæmis að taka — benda
sjerilagi á traust iaganna á málamiðlun og samkomulagi. En
raunin hefir önnur orðið enn sú það voru ekki heldur grund-
vallarlögin ein sem urðu leiðarvisir í pólitiskum þrætum, nei,
menn leituðu fyrst vjefrjettar um hvað i þeim stæði í kenning-
unum og kreddunum eða hjá höfundum þeirra, og því stæltari
og óbilgjarnari kenningarnar urðu, því stæltari og stækari stóðu
flokkarnir hvor á móti öðrum. Dæmin eru nóg til að færa úr
sögu hvorratveggju, hægri manna og vinstri. Vjer bendum á
sumt hið stækasta. þegar greinin í grundvailarlögunum, að
konungur eigi að «nefna» («velja» hafa sumir hægri menn leyft
sjer að hafa eptir þeim) ráðherra sína til embætta, verður að
þeim höfuðkjarna hægrimanna megin, að konungur sje hjer
með öllu óbundinn og þurfi alls ekki að taka til greina vilja
þingsins — og þá sízt fólksdeildarinnar — þá er auðsjeð,
hvaða kenningar hjer ráða og af hverri trúarrót þær eru runnar,
þeirri sem sje, að öllu sje þar bezt borgið, sem konungsvaldið
er sem minnstum böndum háð. f>að eru þá kenningar, sem
ganga beirit i gegn sjálfum grundvallarlögunum. Sömu teg-
undar eru kenning Matzens prófessors um lögtekning fjárhags-
laganna, og kenning allra prjedikara í söfnuðum hægri manna
um hnifjöfn rjettindi og heimildir þingdeildanna. Önnur þeirra
gerir ljetthald úr fjárveitingavaldi þingsins, og hin neitar þeim
frumrjettindum fólksþingsins, sem fulltrúaþingin í öllum lönd-
um kalla sjer að sjálfsögðu áskilin. — þegar til vinstri manna
kemur, virðist þar «helzt við hníta», sem imyndan þeirra er og
hugarburður. það var meira enn ímyndan þegar þeir trúðu á,
að þau stefndu að meginforræði fólksþingsins, og svo frv.,
en hitt var einber hugarburður, þegar þeir ímynduðu sjer, að
hjer væri hið sama upp komið og á Englandi, þar sem allt
aðrar aldarrætur liggja að núlegu fari. |>eim Berg og Hörup
hefir þótt, sem þeir stæði í neðri málstofunni í Lundúnum,
þegar hinn fyrnefndi sagði, að konungs hlutverk væri það helzt,