Skírnir - 17.06.1911, Blaðsíða 78
174
Vísindastörf Jóns Sigurðssonar.
sjálfur hafði hann nú með þessari ritgjörð skrifað um þau
3 aðalmálin, er hann hafði nefnt sem aðalmálefni landsins.
Það sýnir aftur, að það er hann og hann einn, sem er
hinn sanni stofnandi Félagsritanna, og hann einn, sem
var trúandi til að semja helstu greinar þeirra. Enginn
lunna hafði þekkingu hans og skarpleik, heldur ekki hans
ósérhlífnu framtakssemi. Og eitt er víst, að þessa hina
síðastnefndu ritgjörð hefði hann ekki getið samið, hefði
hann ekki átt þann fróðleik og vísindalegt skyn,
sem hann hafði. Og svo er um margar aðrar ritgjörðir
hans um pólitísk málefni Islands, fjárhagsmál, sem heldur
ekki heyra hér til þessu máli, að þær styðjast við hið
sama og eiga rót sína í fróðleik hans í sögu og vísindum.
Flestar aðrar ritgjörðir hans í Nýjum Féiagsritum, svo og
í 3 fyrstu árgöngum Andvara, eru þess konar. Annað-
hvort eru þær sjálfstæðar kenningar eða nákvæmar skýrsl-
ur um meðferð mála Islands á þingi Dana. Jóni Þorkels-
syni telst svo til, að z/3 af öllum Félagsritunum eða alls
um 200 arkir séu samdar af Jóni.
Til vísindalegra rita má með réttu telja ritgjörð þár
er Jón samdi landsréttindum íslands til varnar móti há-
skólakennara, lögfræðingnum J. E. Larsen. í háskólaboðs-
riti hafði Larsen ritað ritgjörð: Om Islands hidtilværende
statsretslige Stilling (1855), og reynt þar til að hrekja þær
skoðanir, sem fram höfðu komið frá hálfu íslendinga, og
þá einkum Jóns sjálfs. Það var eðlilegt þá, og eins og
þá stóð á, að krufin væri til mergjar sagan um samband
íslands við önnur lönd, fyrst Noreg og þá Danmörk. Svo
sem oft vill verða skýra menn fornaldarviðburði á mis-
munandi hátt, eftir upplagi, eftir grundvallarskoðunum, og
ekki síst af því að sjálfar frásagnirnar um þá eru oft
stuttar, óljósar, og má þá skýra þær og skilja á fleiri
vegu en einn.
Það er margt í réttar- og stjórnarfarssögu íslands,
sem er þannig lagað. 0g ekki tekur betra við þegar ó-
fróðir menn fara að leggja inn í fornöldina (eða fyrri ald-
ir) og hugsunarhátt hennar hugmyndir og hugsanir, sem