Skírnir - 17.06.1911, Síða 80

176
Yisindastörf Jóns Sigurðssonar.
miði vor íslendinga er sögurakning Jóns óvefengjandi
og röksemdaleiðsla óhrekjandi.
Auðvitað verður því ekki neitað, að vér erum holt
og bolt eins og allir aðrir, að »vér trúum því helst, sem
vér viljum að sé«. En það útilokar ekki, að líta megi
á málavöxtu með skynsemi heilans og þeim kulda — ef
svo má að orði komast — sem í henni felst, engu síður
en með hita hjartans. En þó maður geri það — og það
hefi eg fyrir mitt leyti reynt að gera —, þá er það mín
reynsla, að ritgjörð Jóns sé ekki einungis sannvísindaleg,
heldur og á svo góðum rökum og fróðleik byggð, að ekki
er margt í henni sem hægt er að hrekja. En um sumt
má deila. Eins og líka ritgjörðir hinna síðustu ára um
hvað gerðist 1262—64 best sýna. Eg get ekki látið hjá
líða að geta þess, að dr. Kn. Berlín, sem eg virði mikils
sem vísindamann, heíir borið Jóni það á brýn, að hann
hafi misfarið með orð annara lærðra manna og skoðanir
þeirra, þeirra Dahlmanns, P. A. Munchs og Þórðar Svein-
björnssonar, en eg fæ ekki séð, að Jón hafi gert sig sek-
ann i þessu, en það væri þung ákæra ef sönn væri. Mál-
ið er um, hvort íslendingar hafi gefið sig undir konung
eða Noreg. Dahlmann nefnir »Capitulation«, þ. e. upp-
gjöf, »sem hafi látið Islendinga halda sínu fullu sjálfsfor-
ræði (autonomie)«. Eg sé ekki betur, en að Jón hafi
fullan rétt til að vísa til þessara orða. Ef »autonomie«
er skilið eftir sinni upphafiegu þýðingu — og er það ekki
einmitt hún sem hér er hin eina rétta? —, þá svarar það
orð einmitt til þess sem var, þess að íslendingar áttu að
halda sínum eigin gömlu lögum (sbr. Gatnla sáttmála);
Jón vitnar í orð P. A. Munchs í Noregslýsingu hans (1849)
þar sem hann segir, að ísland (»og Grænland«; þessum
orðum sleppir Jón, og er hann víttur fyrir, en eg get ekki
séð að það geri til né frá) hafi sameinast Noregi »án
þess að verða nein eiginleg provins úr Noregi eða geta
talist til hans administratívt«. Eg hygg að Jón hafi skil-
ið eða mátt skilja þessi orð Munchs eins og hann hefir
gert og það því fremur, sem Munch sjálfur segir í Nor-