Skírnir - 17.06.1911, Side 114

210
Jón Sigurðsson sem stjórnmálamaður.
að þjóðfundur yrði sem fyrst samankallaður samkvæmt
loforði því, sem veitt var í konungsbréfi 23. septbr. 1848
og að fyrir þann fund yrði lagt frumvarp til algjörðrar
stjórnarskipunar. Jón Sigurðsson leit svo á, að úr því
þjóðfundurinn 18bl hefði farið eins og hann fór, þá væri
loforðið um »þjóðfund« enn óuppfylt. Hann lagði mikla
áherzlu á, að stjórnbótarmálið kæmi fyrir þjóðfund, bæðí
af því, a ð hann væri fjölmennari en alþing, og því betur
skipaður, og auk þess þeir konungkjörnu tiltölulega miklu
færri, a ð til hans væri kosið eftir frjálslegri kosningar-
lögum en til alþingis, og a ð sérstaklega væri kosið til
slíks fundar, til þess að þjóðin þar hefði ályktunarvald í
í þessu máli. En þrátt fyrir það, þó þessu væri hvað
eftir annað haldið fram, þá lét stjórnin aldrei undan, hún
kallaði aldrei þjóðfund saman, en á alþingi 1867 lýsti
konungsfulltrúi því yfir, að alþingi hefði þá samþyktar-
vald í málinu, og fékk óþökk fyrir.
Danska stjórnin varð ekki eins þrumulostin yfir úrslit-
unum eins og íslendingar sumir, hún tók því rólega og gerði
enda mikla bragarbót, því hún lagði fyrir alþingi 1867 frum-
varp til stjórnarskipunarlaga, og gat þess um leið, að færi
svo að alþingi aðhyltist stjórnarfrumvarpið, þá væri það
áform konungs að reyna að koma því til leiðar við ríkisþingið,
að veitt yrði bæði fast tillag um aldur og æfi og auk þess laust
tillag í nokkur ár, og var tillagið nokkru hærra en boðið
var 1865; jafníramt áttu stjórnarskipunarlögin væntan-
legu þá íyrst að ganga í gildi, þegar tiliagið væri veitt.
Þetta hafði þá meirihlutinn á alþingi 1865 undir for-
ustu Jóns Sigurðssonar á unnið. Hrundið háska frá þjóð-
inni og knúð fram stjórnbótarmálið og loforð um hærra
fjártillag. Hú voru þá málin komin í eðlilegt horf sín á
milli; úr því þau gátu ekki orðið samferða, þá var það
eðlilegra, að stjórnbótarmálið væri á undan. Það bar öll-
um saman um, að aldrei hefðu Danir boðið jafngott boð í
þessu máli. Sjálfur Jón Sigurðsson segir svo um það:
»Það er í mörgum greinum gott og sjálfsagt hið bezta til-
boð, sena landið nokkurn tíma hefir fengið áður í þessu.