Norðurfari - 01.01.1849, Síða 36

38
NORBURIARI.
niSjum sínum, til þess að hann skuli greiSa götu þeirra og lýsa
þeim um torfærur og vegleysur ófarina stiga.
En til þess að veraldarsagan geti fullnægt þessu ætlunarverki
sínu, þá verður hún líka að vera það, sem hún á að vera — saga
mannkynsins, menntunar þess og framfara. Hún má ei vera,
eins og hún almennt er kennd í skölum, líflaus upptalning á manna
heitum og áratölum, scm áheyrendurnir ekkert vita hvernig á sten-
dur, og verSa því leiSir á; verkan verður að fylgja orsök, ogmenn
verSa að sýna, hvernig allt fer á eSliIegan hátt og á sjer dýpri
rót enn sýnist, svo menn ei, í staS þess að innræta unglingum
virSingu og ást á þeirrí mennt, sem veglegust er allra mennta, fæli
þá frá aS stunda hana. En þetta hefur ei verið ndgsamlega gjört,
sagan hefur fremur verið skoðuð sem sundurlaust viðburða tal enn
sem framfara saga mannkynsins; mönnum hefur heldur verið
kennt um hirSsiSi og heimsku höfSingja, enn um hiS andlega og
líkamlega ásigkomulag þjóða þeirra, sem þeir hafa átt yfir að ráða;
mönnum hefur veriS kennt, hver konungur ætti það og það land,
en ekki hver þjóS í því byggi, hvaðan hún væri ættuð og hverjum
skyld. Og hversu merkilegar eru þær þó ei—.þessar þjóðir, scm
um langan aldur hafa legiS niSri eins og í dái, en nú, þegar
menntanin er búin að undirbúa þær í leyni, allt í einu rísa upp,
færar aS ráSa forlögum voldugustu ríkja? Hversu merkilegar
hafa þærr ei veriS í kyrrS sinni og undirbúmng, eins og nú í
framkomu sinni aS nýju? Og hversu mikiS yfirvegunar efni er ei
hjer fyrir þá, sem gaman hafa af aS skoSa þjóða lífið yfir höfuð,
og bera þaS saman á ymsum tímum? jjví menn geta, með því
nákvæmlega að gefa gaum að þjóSonum og þjóSernonum, komist
að raun um það, að þau optast hafa átt meiri þátt í gangi við-
burðanna enn menn hafa haldið, og með því móti gjört sjer mart
af því Ijóst, sem áður var hulið og óskiljanlegt. Menn munu
sjá aS frá upphafi til enda, frá því hinir óstöðvandi hópar í fyrstu
steyptu sjer yfir hina strjálbyggðu Evrópu ofan úr hálendi Asíu,
eins og foss úr fj'alli yfir flatar eyrar — frá því tímabili og allt
til þessa dags hefur mismunurinn á þjóðonum optar enn menn halda
veriS hin dýpsta rót til styrjalda og stríða, sem þær hafa átt í,
jafnvel þó þeim sjálfum hafi ei æfinlega verið sú orsök Ijós, eðaþær
hafi verið sjer fullkomlega meSvitandi um þjóðerni sitt. þvi þjóðernið
er mönnonum ósjálfrátt og meSfætt, en ekki, eins og sumir segja,
uppgerð og framkomið af uppspunnum lærdómi; það er þjóSonum
svo innrætt, aS, þó það liggi eins og í dái um nokkra hríS, þá rís
þaS þó optast nær upp aS nýju: því gneistinn hefur allt af lifað
dýpzt undir öskunni. það er og merkilegt aS sjá, hvað þjóSirnar
alltaf í raun og veru eru sjálfum sjer líkar, og hvaS þær hafa
breyzt lítið: upprúna eSIið kemur alltaf fram þegar um eitthvað
verulegt er aS gera, og þær neyðast til að varpa af sjer hinum
upptekna ytra hætti, sem kunnáttan og hin sameiginlega menntan
hefur breitt yfir þær. Frakkar eru enn í dag, þegar áreynir, líkir