Norðurfari - 01.01.1849, Blaðsíða 43

rHELSIS IIKEIFINGARISAR.
45
menntaSri pjóðir, að þeir tækju upp siðu þeirra og átrúnað, þar
hafl smátt og smátt útlit þeirra breyzt til líkingar við þá Jijdð,
sera þeir í anda löguðu sig eptir: {iví andum er þó æfinlega
ríkari enn holdið, og, “lengi skapast mannshöfuðið,” segir íslenzki
málshátturinn. ^iað er líka ofboð eðlilegt að menntanin hafi þessi
áhrif á mennina þegar aldir líða fram, ef þeir verða hennar
aðnjótandi kynslóð eptir kynslóð, svo hún geti fest verulegar
rætur í hugarfari þeirra. En með þessari menntan meinum vjer
ei fánýtt og hjegómlegt samsafn af allskonar kunnáttu, sem kemur
utan að, en vjer meinum þá mcnntan, sem í fyrstu hefur
upptök sín að innan og á eðlilegan hátt er sprottin af þcirri til-
finningu á hinu góða og fagra, sem hverjum manni er meðfædd —
þá menntan, sem fær er um að glæða hinn helga gneista, sem fólg-
inn er í hvers óspillts manns brjósti, og að viðhalda þar hinum frjóf-
gandi yl, sem ávextina á að bera. þessi menntan hefur öllu
fremur upptök sín i hjartanu enn vitinu, og það er um hana, sem
mikill fróðleiksmaður' hefur haldið, að hún eins vel geti breytt
úllitinu og hugarfarinu, hjúpnum eins vcl og andanum. En hitt
kann vel að vera, að margar aldir verði að liða áður enn hún
hafi svo gagntekið alla sálina að breytingin verði sjáanleg; og
á hinn bóginn er það heldur ekki ómögulegt, að sumar af þeim
þjóðum, sern nú hafa það útlit er hún ein ætti að veita, þó í
raun og veru vanti hinn eiginlega kjarna þessarar sönnu og náttúr-
legu menntunar: en þa:r hafa þá einhvern tíma verið hennar
aðnjótandi, þó þær eins og hinir föllnu englar Miltons engu
hafi haldið eptir nema hinum veglega svip. Aptur á mót er
ósennilegra að álíta, að málin hafi breyzt þó útlitið hafi haldið sjer;
því þó fleiri dæmi sjeu til þess enn eitt, að andlega yfirsterkari
þjóðir hafi neytt aðrar til að taka upp mál sitt, þá á þó ekkert
þeirra hjer við, þar sem verið er að tala um Tyrkja og Magyara
i sambandi þeirra bæði við Kákasus og Mongóla kyn. Menn hafa
aldrei haldið að Mongólar væru inenntaðri enn Kákasus kynsmenn, og
einmitt þess vegna væri óviðurbvæmilegt að ímynda sjer aðTyrkjar og
Magyarar eiginlega væru Kákasus-kynjaðir, en hcfðu að eins tekið upp
mál hins kynstofnsins. Til þess eru líka langtum fleiri dæmi enn
hins, að þjóðir hafi lengst og með mestri seiglu haldið við mál sín,
því þau eru einmitt mesti og bezti parturinn af þjóðerninu; og
þó Rómverjar kúguðu hina keltnesku Galla til að láta bæði mál
og þjóðerni og taka upp Latínumál, þá er allt öðru máli hjer að
gegna: því Tyrkjar ogMagyarar voru frá upphafi hinir drottnandi,
svo þeir neyddust ei af neinni líkamlegri kúgan til að sleppa máli
sínu, þó þeir af eigin hvöt tækju upp siðu og háttu þeirra þjóða,
sem þeir allt af höfðu viðskipti við; og af öllu mannlegu, sem
þó er líkamlegt, er málið æfinlega hið andlegasta, og getur svo
samlaðast nýrri menntan að það verði alls þess aðnjótandi, sem
hún veitir, án þess að þurfa að láta nokkuð af hinu sjerstaka eðli
* D r. P r icha r d.