Norðurfari - 01.01.1849, Qupperneq 91

FRELSI8 HREIFINGARNAR.
93
skósmíði enn fyrir margkúgaðan skósmið einveldisþjóns aí læra að
verða frjáls maður.
Hin nýja þingsaga Magyara byrjar eiginlega á því, að Páll
Nagy á þinginu í Preszborg 1825 fór að sýna hve hræmuglega
Austurríkis stjórnin færi með XJngverjaland, og sóaði auði þess
því sjalfu til einskis gagns: ekkert væri gert fyrir skóla, ekkert
fyrir vegabætur, ekkert til að koma upp sönnum iðnað í landinu.
Metternich blöskraði, og með svikum gat hann komið því til leiðar
að Páll var ei aptur valinn þingmaður; það var nefnilega siður
stjórnarinnar að múta kjósendum ef hún gat, og gjöra almúgamenn
drukkna áður enn farið væri að velja og láta þá svo segja það
sem hún vildi. En Metternich átti ei lengi sigri sínum að hrósa,
því ungur húzzara* foringi byrjaði strax á eptir að mæla móti
stjórninni og cins voðalega og hinn; það var Stefán greifi
Széchenyi, sem víða hafði ferðast og einkum numið mart á
Englandi; og þegar Metternich ætlaði að ónýta fyrir honum málin
með því að segja að fyrirlyði úr her keisarans mætti ei sitja á
þingi, þá Ijet hann sjer ei billt við verða en sagðist þá leggja
niður foringjadæmi sitt og setjast við höfðingjaborðið, þvi þaðan
gæti stjórnin ei rekið sig, þar ætti hann erfðasæti. Síðan var
hann lengi oddviti mótstöðumanna stjórnarinnar, en eins og all-
staðar gengur þá komu brátt upp menn sem fóru lengra enn hann
og þótti hann vera of linur; og svo mart ágætt, sem Széchenyi
hefur gjört og Ungverjaland aldrei mun gleyma, þá var hann
þó eiginlega og einkum góður búmaður, sem Ijet sjer annara um
að koma upp iðnaði og öðrum nytsömum fyrirtækjum meðal landa
sinna enn að berjast með þreki við harðstjórn Austurríkis. **
A þinginu 1834 fór fyrst að bera á ungum málafærslumanni,
sem þó ei var þingmaður, en hafði tekið það til bragðs
svo að landsmenn gætu haft frjettir af þinginu, að hann skrifaði
upp það, sem hann gat náð og Ijet svo steinprenta það
með skrifletri, og sendi svo út um landið eins og brjef til kunn-
* Vjer hiknm ei við að taka þetta orð npp eptir Magyörum; Tivzxarar
er kallað hið fræga riddaralið þeirra, og hafa allar þjóðir sem lierlið lialda, tekið
eptir þeiin að búa og kalla eins bezta hestlið sitt.
** Pað er ílður sagt að Széchenyi kom A gnfuskipagangi A Dóná; þess
utan ljet hann leggja vegi, gaf fje til að leggja keðjuhriína inilli Buda og
Pesth , gaf nýstoínuðn bókmenntafjelagi í Pestli 60000 Fl. , og gjörði yfir
höfuð allt, sein hann gat, til að koina upp landinu. Ein af bókum hans, sem
hann ritnði Vm Lánslrausi CHitfl), líkaði löndum lians fyrst svo illa að
þeir hrenndu hana, því hiín var ætluð til að vekja hjó þeim verzlunaranda
og það kunnu þeir illa við í fyrstn; en hjer er gott dírmi þess hvað menn
fliótt Ifta sannlærast þegar ei íí að kiíga inenn til þess , því nokkrnm tírum
síðar hjeldu þeir íund með sjer í einu þinginu til að þakka Stefáni fyrir
bókina og gófu lionum til virðingainerkis gnllpenna. Bokin kvað Ifka vera
tígætt rit og liefur verið lögð út ft flest F.vrópu inál, og víst inundu Islen-
dingar geta haft gagn af sumutn bókuin Széchenyi’s; hann liefur nieðal
annars ritað ura hesta og hestarækt. Sköimnu eptir að hann var orðinn
réðgjafi varð Széchenyi villaus, og það höfuin vjer frjett af honnm seinast,
að hann var til lækninga í geðveikrahósi í Vínarborg.