Eimreiðin - 01.01.1900, Side 53

53
og að ísland er ólíkt öllum öðrum löndum — að því er ég bezt
veit —, hvað ísaldarmenjarnar snertir.
Enginn þeirra jarðfræðinga, sem ferðast hafa á Islandi, minn-
ist á, að hann hafi séð ísnúna steina í móberginu; en í tölu þess-
ara manna hafa þó verið nafnkendir ísaldarfræðingar eins og t. a.
m. dr. K. Keilhack frá Berlín. En Keilhack virðist hafa komist
lengst í áttina að þessari uppgötvun, eins og nú skal greina:
»Kringum Tindafjallajökul og Eyjafjallajökul eru víða þykk lög af
hnullungabergi (Conglomerat) ofan á móberginu, en á því liggja
aftur ísnúin dóleríthraun«. (Þ, Thóroddsen: Jarðskjálftar á Suður-
landi. Khöfn 1899, bls. 11).
Keilhack fann fyrstur eitthvað af þessu hnullungabergi 1883
og getur þess, að sér hafi þótt það mjög sviplíkt íslenzkum jökul-
urðum. Ekki leyfir hann sér þó að ætla, að þetta séu jökulurðir
mjög fornar, heldur álítur hann, að hnullungaberg þetta sé árgrjót
frá tertieröldinni. Dr. Thóroddsen rannsakar þessi svæði 10 árum
seinna en Keilhack, og ber þeim á milli um aldur þessara laga:
.þessi jarðmyndun hefir myndast af rennandi vatni og er ekki
ólíklegt, að hér á landi, sem í öðrum löndum, hafi úrkoma verið
mjög mikil rétt á undan ísöldinni; af því varð vatnsrensli miklu
meira en áður og þá hafa hnullungalög þessi orðið til«. (Thór-
oddsen: s. st.).
Ég hef ekki séð þetta hnullungaberg og þori því ekki að segja
neitt með vissu um, hvað það muni vera; en síðan í sumar eð
var, er ég fann ísnúna steina í móberginu, hefur mér dottið í hug,
að eitthvað muni búa undir þeirri líkingu, er Keilhack sýndist
vera milli þessa hnullungabergs og jökulurða, og að því muni ef
till vill vera ísnúnir steinar. En ef svo væri, og hefði Keilhack
komið auga á þessa steina, væri líklega margt óskráð af því, sem
nú má lesa um jarðfræði íslands, eða á annan veg ritað.
I einu af síðustu ritum þess manns, sem vér eigum fyrst og
fremst að þakka það, sem vér vitum um jarðfræði íslands, stendur,
að hann — og þá auðvitað heldur ekki aðrir — »hafi hvergi
fundið jökulurðir eða ísrákaðar klappir undir ísnúnu hraununum«.
(Thóroddsen: Explorations in Iceland during the years 1881—
98. From »The Geographical Journal« for March and May 1899,
bls. 23).
Ég nefni þetta atriði vegna þess, að á því byggir dr. Thór-
oddsen mikilsvarðandi ályktanir í jarðfræði landsins. »Hraun þessi,