Skírnir - 01.01.1940, Side 210

Skírnir
Ritfregnir
207
það. Svipað kemur fyrir í Hænsa-Þóris sögu. Enginn annar en inn-
ansveitarmaður mundi haga svo orðum sem þar er gert, og þó er
ekki hirt um neinar fjarlægðir. í III. kafla ræðir Sig. Nordal heim-
ild.i7~n.ar að Hrafnkels sögu og leiðir rök að því, að sumar þeirra
hafi verið ritaðar. Ættartala Haralds hárfagra í upphafi sögunnar
er vafalaust eftir ritaðri heimild. Ennfremur ætlar hann, að sögu-
ritarinn hafi þekkt Landnámu og Droplaugarsona sögu, enda er
annað mjög ósennilegt, jafnvel þótt þær hafi ekki verið við hönd-
ina, er sagan var rituð. En meðferð söguritara á þessum heimildum
er svipaðs eðlis og hirðuleysi hans í staðháttalýsingum. Hvorugt
ber vitni um það, að umfram allt sé hirt um söguleg sannindi. Efn-
ið, sem tekið hefir verið úr þessum heimildum, er svo lítilfjörlegt,
að það snertir ekki aðalatburði sögunnar, og engin merki þess
sjást, að notuð hafi verið rit, sem nú eru algerlega glötuð. Sig.
Nordal tekur þá til athugunar, hvort sagan beri nokkrar minjar
munnlegra frásagna. Sýnir hann fram á, að þess finnast engin ör-
ugg merki, miklu fremur hið gagnstæða. Þar eru engar vísur, aldrei
vitnað til missagna, ekkert efni, sem slítur söguþráðinn o. s. frv.
yöguritarinn er aldrei í vafa, jafnvel ekki um smáatriði, sem fyrst
og fremst mást burt í munnlegri frásögn, en á þeim ber sérstak-
lega mikið i Hrafnkels sögu. Hún er meðal þeirra Islendinga sagna,
sem auðugastar eru af samtölum, en fátt er i henni af hinum
stuttu, meitluðu tilsvörum, sem bezt skilyrði hafa til að varðveitast
í munnmælum. í IV. kafla rekur Sig. Nordal samsetningu sögunnar
°g frásagnarhátt, og er sumt af því, sem hér getur á undan, tekið
bar til meðferðar. í V. kafla víkur hann að mannlýsingunum, hví-
likt meistaraverk þær eru. Allt ber að sama brunni um það, að sag-
an sé verk eins manns, er verið hafi hámenntaður á mælikvarða
sinnar aldar, lífsreyndur og glöggur á mannlega eiginleika, — verk
manns, sem ætlaði ekki fyrst og fremst að semja sanna sögu i
venjulegum skilningi, heldur áhrifamikla skáldsögu, og hefir tekizt
Það. Hver er þá líklegri til að vera höfundurinn en sá, er fyrstur
færði hana i letur? Á hvern annan hátt væri hægt að skýra það
eðlilega, að sagan ber engin merki munnlegra frásagna? Þannig
hníga öll skynsamleg rök í þá átt, að höfundur og söguritari séu
einn og sami maður, en af þeirri niðurstöðu leiðir aðra: Höfuðvígi
sagnfestumanna er fallið og með því sú kenning þeirra, að frá-
Sagnarlistin í fslendinga sögum hafi náð öllum sínum þroska áður
en þær voru ritaðar. Það verður eðlilegri skýring, að sá þroski hafi
smátt og smátt fengizt á ritvellinum. Um leið raskast grundvöllur-
mn, er notaður hefir verið til að ákveða aldur þeirra. Hingað til
hefir Hrafnkels saga verið talin rituð um 1200, varla siðar, en Sig.
Nordal ætlar hana ritaða seint á 13. öld. í VI. kafla eru niSurstöður
°g ályktanir. Sig. Nordal tekur það skýrt fram, að ekki megi nota
tá niðurstöðu, er fengizt hefir við rannsókn Hrafnkels sögu, sem