Uppeldi og menntun - 01.01.2001, Page 49

ARNA H. JÓNSDÓTTIR
ingur verði oft að vandamáli milli einstaklinga fremur en hann sé ræddur á grund-
velli markmiða leikskólans. í niðurstöðum rannsóknar Gotvassli o.fl. kom fram að
aðstæður sem leikskólastjórar upplifðu erfiðar og kröfðust mikilla skoðanaskipta
voru aftarlega í forgangsröðun þeirra. Þar er átt við m.a. umræður um sameiginlega
markmiðssetningu, dreifingu ábyrgðar og lausn ágreiningsmála. Ottinn við að eyði-
leggja starfsandann virtist þarna undirliggjandi.
Mannauðsstefnan
Ýmsir fræðimenn sem lögðu rannsóknum lið í kjölfar rannsóknanna í Hawthorne til-
heyrðu svonefndum endurskoðunarsinnum (Hoy og Miskel 1991), m.a. Argyris,
Likert, McGregor og Bennis.2 í rannsóknum þeirra var fyrst og fremst lögð áhersla á
að komast að því hver væri árangursríkasti stjórnunarstíllinn. Rannsóknaraðferð-
irnar voru fyrst og fremst megindlegar. Einnig lá til grundvallar kenning Maslows
um æðri þarfir mannsins og síðar kenning Herzberg (1966) og Hackman og Oldham
(1976) um innri starfshvatningu. Vegna framangreindra áherslna töluðu margir
fræðimenn (Sergiovanni o.fl. 1980) um að ný stjórnunarstefna væri í mótun,
mannauðsstefnan (Human Resources Approach).
Aherslur mannauðsstefnunnar eru m.a. þær að kennarar vilja vinna að þýðing-
armiklum markmiðum, bera ábyrgð og vera skapandi í störfum sínum. Hlutverk
skólastjóra er að skapa starfsumhverfi þar sem hæfileikar kennara fá að njóta sín til
fulls. Einnig er hlutverk þeirra að leita eftir mannauði hvers og eins, m.a. við mikil-
vægar ákvarðanir um skólastarfið, og stuðla að sjálfræði og sjálfsaga kennara við
störf sín. Starfshvatningin felst í vinnunni sjálfri, umbunin er sá árangur sem við-
komandi nær á grundvelli eigin frammistöðu og starfsánægjan eykst samhliða aukn-
um árangri (Miles 1975,1965).
Mannauðsstefnan er stjórnendum leikskóla hér á landi nokkuð kunn. Stefnan
var m.a. kynnt og kennd í framhaldsnámi fyrir stjórnendur leikskóla frá 1983 og
var jafnframt mikið til umræðu í kjölfar rannsóknar Selmu Dóru Þorsteinsdóttur
(1989). Þar voru leikskólakennarar spurðir um hvort leikskólastjórinn nýtti
„mannauð" þeirra við skipulagningu, áætlanagerð og eftirlit leikskólastarfsins.
Niðurstöður rannsóknarinnar voru þær að leikskólakennarar töldu að leikskóla-
stjórinn nýtti ekki mannauð þeirra við þessi verkefni og þar með ekki við þróun
leikskólans sem heildar. Þeir töldu að leikskólastjórinn hefði ekki nægilegan á-
huga, væri ekki nægilega sterkur faglegur leiðtogi og upptekinn af öðrum verk-
efnum. Ályktun Selmu Dóru var því sú að leikskólastjórinn, sem bæri höfuð-
ábyrgð á möguleikum starfsfólks og barna til þroska, sinnti illa því hlutverki sínu.
Stjórnun leikskólanna tók, samkvæmt greiningu Selmu Dóru, mið af áherslum
samskiptastefnunnar.
Kristín Dýrfjörð (1997) veltir því fyrir sér hvort þessar niðurstöður hafi ekki á
sínum tírna komið eins og köld vatnsgusa framan í stétt leikskólakennara. í kjöl-
farið varð a.m.k. mikil umræða innan stéttarinnar um hlutverk leikskólastjórans sem
faglegs leiðtoga. Stjórnunarnámskeið voru haldin og ásókn var í framhaldsnám
fyrir stjórnendur og ráðgjafa. Deildarstjóraheiti var tekið upp í kjarasamningum
1987 og jafnhliða lögð áhersla á formlega og stjórnunarlega ábyrgð þeirra.
2 McGregor (1960) setti fram kenningu x og y um viðhorf stjórnenda til
starfsmanna. Argyris og Likert tengdu rannsóknir sínar þeim kenningum.
47