Uppeldi og menntun - 01.01.2001, Page 86

LÍFSLEIKNI Í SKÓLUM
kjarna húmanísku sálfræðinnar).
* Almenn hefðahvörf hippatímans.
* Tæknihyggja er meðal annars spratt af Spútnik-kapphlaupinu og kastaði
rýrð á hvers kyns „kjaftafög".
* Tortryggni trúarhópa gagnvart afhelgaðri siðfræði nútímans.
* Minni bjartsýni en áður (byggð á rannsóknum Kohlbergs eða öllu held-
ur á vafasömum túlkunum þeirra í kennslubókum) um kost barna á að
hugsa skynsamlega um siðferðileg efni.
* Síðast en ekki síst útbreidd svartsýni kaldastríðsáranna um möguleikann
á frjóum siðferðilegum samræðum og samdóma niðurstöðum.
Deila má um innbyrðis vægi þessara ástæðna; hitt er engum vafa undirorpið að
þær leiddu í sameiningu til þess að skipuleg uppfræðsla í Iífsleikni lagðist smám
saman í lóg í námskrám á Vesturlöndum og lenti einnig á rúi og strúi í kennslustof-
um. Það var vísast lítið annað en frumkvæði einstakra kennara sem olli því að hún
hvarf ekki alveg þaðan út sem afmarkað viðfangsefni þó að „dulda námskráin", þar
á meðal framkoma og fordæmi kennarans í samskipta- og siðferðisefnum, hafi vita-
skuld haldið áfram að ljá börnum siðferðilegt veganesti, jákvætt eða neikvætt eftir
atvikum. Þeir sem boðuðu endurreisn siðferðiskennslu í skólum fyrir um það bil
áratug, þar á meðal höfundur þessarar ritgerðar, fengu fagnaðarlitlar viðtökur á for-
eldra- og kennarafundum. Okkur var sagt formálalaust að slík kennsla væri unnin
fyrir gýg þar sem siðferðið væri afstætt við tíma og stað og ylti, ekki síst hjá börnum,
á tilfinningum sem væru óviðráðanlegar; engir sérfræðingar væru til sem gætu
kennt þetta fag; börn hefðu enga sérstaka hvöt til að læra siðlega breytni; og, í síð-
asta lagi, væru þau ekki nógu þroskuð til að skilja siðfræðileg rök (Kristján Kristjáns-
son 1997a; 2000b).
Það er kunnara en frá þurfi að segja að á allra síðustu árum hefur sá kaldi níst-
ingur sem í nokkra áratugi kæfði hug skólamanna til skipulegrar fræðslu um sið-
mennt breyst í þíðan vorblæ. Ahuginn hefur einkum beinst að lægri skólastigunum,
það er þeim aldursárum þegar grundvöllur siðferðiskenndar er lagður, og sérstak-
lega að þeirri tegund siðferðiskennslu sem hér er kennd við lífsleikni í hinum alþjóð-
lega skilningi. Itarlegar rannsóknir hafa sorfið broddana af þeim andmælum sem
mættu manni fyrir áratug (yfirlit um þær er að finna hjá Kristjáni Kristjánssyni
2000b) og Kohlberg kennslubókanna - sem var þó jafnan fuglahræðan Kohlberg
fremur en hugsuðurinn sjálfur - orðinn að moði. I staðinn hefur risið mikil bjartsýn-
isbylgja um kostinn á að gera börn bæði „góð og fróð" (Lickona 1991:6). Nægir að
minna á framgang lífsleikninnar sem kennslugreinar á íslandi frá árinu 1999, sem
fyrr var nefndur (þó að ýmsir lífsleikniþræðir hafi vissulega komið fram í námskrám
frá 8. og 9. áratugnum án þess að vera nefndir því nafni), og þá ákvörðun að fela á-
hugasamtökum sem gera lífsleikni að miðþyngdarstað allrar uppeldis- og kennslu-
fræði sinnar rekstur bæði almenns grunn- og leikskóla í Hafnarfirði (Áslandsskóla
og Tjarnaráss) en slíkt hefði verið óhugsandi fyrir áratug. Fyrirmyndin að skóla-
stefnu samtakanna er að auki sótt til indversks skóla, City Montessori School í Uttar
Pradesh, sem náð hefur miklum árangri í lífsleikni og hefðbundnum kennslugrein-
84