Jörð - 01.09.1947, Blaðsíða 75

JÖRÐ
73
lífið á vígvöllum til þess að leysa fjötrana af hinum dökku
tiandaríkjaþegnum? Og hafði ekki þessi barátta og þessi fórn
verið dáð af öllum rnestu hugsjónamönnum liins gamla heims?
Hvað var svo að. . . .? Jú, jú — víst var þetta allsterk vörn, —
°g bezt er að hafa ekki hátt um það enn þann dag í dag við
goða og vel hugsandi borgara í Bandaríkjunum, að þó að Lin-
coln forseti, liinn mikli leiðtogi og hugsjónamaður, hefði fyrst
°g frenrst í huiga frelsi og mannréttindi blökkumanna, þegar
l'ann, að samningatilraurmm árangurslausum, ákvað að víkja
ekki fyrir vilja Suðuiríkjanna, voru það ekki hugsjónir og
nrannúð, sem vöktu fyrir ýmsum af æstustu fylgismönnum
styrjaldarinnar í Norðurríkjunum. —
Þau atriði, sem ég hef nú gert nokkra grein fyrir, sýna all-
skýrt, að svo ströng sem siðferðilögmálin voru og eru ennþá
hjá mörg'um afkomendum hinna gönrlu púrítana, þá lrafa þeir
kunnað — og kunna enn — að hagræða öllu eftir því, sem þeirra
veraldarlrögum hentar, og nrá svo nærri geta, lrvort hræsni og
skinhelgi gætir ekki hjá nrinni háttar borgurum, senr játa lög-
giidi hinna ströngu siðgæðiskrafa.
IJað er auðsætt, að ekki hefur verið neinn hægðarleikur að
vera rithöfundur f Bandaríkjununr meðan málsvarar púrí-
tonsku erfðalögmálanna lröfðu svo að segja einveldi um mat
bókmennta — þar sem þá líka þessi lögmál voru jafnteygjanleg
að hagsmunavild fjáraugnamanna, eins og sjá má af því, sem
að franran segir um aðgerðirnar gegn Upton Sinclair. En ófrelsi
rithöfundanna varð þess valdandi, að ekki komu lengi vel franr
bókmenntir, sem spegluðu sérstaklega og á sérkennilegan lrátt
þjóðfélags- og menningarþróun Bandaríkjanna, cn einnig kom
það í veg fyrir, að til yrði þar meira eða minna sérlegur list-
r®nn stíll, sem bæri blæ af og væri að verulegu leyti í samræmi
Vlð bið breytilega og fagra, frjóa og villta land, hið stórbrotna
°8 þó fálmkennda í framtaki hinnar lítt nrótuðu samsteypu
abra kynþátta, senr þessa jörð byggja — og allar hinar öru breyt-
in8ar, sem þarna urðu, öll hin nriklu og margvíslegu blæbrigði
þjóðlífsins vestan frá Kyrrahafi og allt til Atlantshafs, norðan
b'á Behringssundi og suður að Mexicóflóa.
Kaunar komu franr einstakir rithöfundar, senr skáru sig úr og