Jörð - 01.09.1947, Blaðsíða 83
JÖRÐ
81
sinn og kvöl sína í hljóði, en lokuðu um leið fyrir möguleika
sína til lífsnautnar, sjálfstæðs þroska og hamingju.
IJað virðist ekkert vafamál, að Sherwood Anderson hafi verið
mn sumt lærifaðir hins eina rnikla leikritaskálds, sem Banda-
'ikjamenn hafa eignazt, Eugene O’Neills, sem fyrir sakir ný-
hreytni í leikritagerð og leiks-viðstækni og fyrir djúpsæi og
skáldlegan þrótt mun verða talinn í hópi liinna fáu útAröldu
meðal 'leikritaskálda í veröldinni — bæði fyrr og síðar. Hann
svnir fram á, hvernig menningarþróunin hafi mergsogið mann-
inn, svo að hann sé hvorki dýr né lífsvera, sem hafi hafið sig
UPP yfir þau lögmál, er dýrin hlíta án þrauta og án sektarmeð-
vitundar eða möglunar. Hann sýnir einnig fram á, að menn-
lngin hafi verið meira og meira að grafa undan guðstrú mann-
anna, án þess að finna þeim nokkur önnur lífsverðmæti í
staðinn, og svo séu þeir sem leiksoppar í klóm sinna eigin
vdltu ástríðna, skirrist -ekki við að fullnægja þeim, þegar þær
leita sem fastast á og mest er hætt við hófleysi, en gangi svo
með bannvæna sektartilfinningu úr leiknum, þar sem þeir
hafi ekki lengur Guð og hans náð og fyrirgefningu upp á að
stóla. Og svo hafi þá hinir sakbitnu eða síhræddu menn misst
hæfileikann til að njóta þeirrar lífsgleði, sem sé í samræmi við
hin -gróandi öfl tilverunnar. Lengra og len-gra hefur skáldið
grafið sig inn í berg lífsgátunnar, og þó að hann hafi ef til vill
sjálfur glatað upprunalegu trúarsambandi sínu við hin guð-
dómlegu öfl tilverunnar, þá segir hann:
,,Flest leikrit nútímans fjalla um samband manns við mann,
en ég hef ekki snefil af áhuga fyrir því efni. Ég hef aðeins áhuga
fyrir sambandi mannsins við Guð.“
Og hvað sem einstökum atriðum liði í hinum mikla harm-
leik mannsins — og hvað sem sé um sjálft lífsundrið, segir
O’Neill, að það eitt sé þó víst, að höndlun hamingjunnar sé
fólgin í því, að maðurinn ski'lji og tileinki sér þessi látlausu
orð:
„Að hvaða gagni kcemi pað rnanninum, þó að hann eign-
aðist allan heiminn, ej liann biði tjón á sálu sinni.“ —
Þó að Sinclair Lewis gæfi ekki út merkustu skáldsögur sínar
fyrr -en eftir heimsstyrjöldina 1914—1918, þá vrar hann samt
6