Uppeldi og menntun - 01.01.2001, Page 36

ORÐRÆÐUR UM ÁRANGUR, SKILVIRKNI OG KYNGERVI VIÐ STJÓRNUN
Gunnu og Ingu sem starfa á öllum skólastigum að undanskildu framhaldsskólastigi.
Þeim tókst að eigin mati vel að samhæfa orðræðuna um skilvirkni og árangur og orð-
ræðuna um kyngervi. Þær lögðu áherslu á að nota bæði tilfinningar og skynsemi sem
stjórnendur, að þeirra „kvenlægi stíll" væri áhrifamestur fyrir sig við ákveðnar aðstæð-
ur, en voru jafnframt mjög meðvitaðar um hvar mörkin liggja, hvenær tilfinningar, sam-
ráð eða samúð með samstarfsfólki, nemum eða fjölskyldum eiga ekki við. Þær gerðu lít-
ið úr neikvæðum áhrifum kyngervis, töldu almennt að kynferði samstarfsfólks skipti
máli án þess að upplifa sérstaka erfiðleika því samfara. Þessir kvenstjómendur skil-
greindu ekki umhyggju sem andstæðu við skilvirkni (Blackmore, 1999) heldur frekar
sem eitt einkenni skilvirkrar stjómunar, samanber rannsóknir sem benda til að konur
leggi meiri áherslu á skólamenningu og kennslumál í andstöðu við skrifræði og fjármál
og séu því oft betri leiðtogar en karlar (Krúger, 1999, Ozga, 1993). Þess má geta að ís-
lenskir skólastjórnendur, þar sem karlar em mikill meirihluti, telja sig almennt verja ó-
hóflegum tíma í skrifræði og fjármál (F. Börkur Hansen og Ólafur Jóhannesson, 1999).
Orðræðan um kyngervi var mikilvæg en bæði jákvæð og neikvæð að mati Betu,
Lám, Fríðu, Eddu og Hönnu sem starfa á öllum skólastigum. Jákvæðu áhrifin em svip-
uð og nefnd vom að framan. Neikvæðu áhrifin vom af ýmsum toga og í samræmi við
rannsóknir annarra (Skrla o.fl., 2000). Beta líkti stjómunarstíl kvenna við stjórnunarstíl
undirokaðra. Kvenfyrirlitning var nefnd beint af þeim Hönnu og Betu, sem telja slík
sjónarmið hindra framgang kvenna sem stjómenda. Báðar könnuðust við slíkt frá körl-
um en Beta einnig frá konum. Lára nefndi að kvenstjómendur kæmu ekki fram af sama
myndugleika og karlar, sem er í samræmi við staðalmyndir um að kvenstjórnendur geti
ekki beitt sér af sama mætti og karlar án þess að missa trúverðugleikann sem kvenstjórn-
endur (Skrla o.fl., 2000). Lára nefndi einnig að aðrar konur virtu ekki kvenyfirmenn,
sýndu þeim andstöðu eða virðingarleysi, sem kæmi í veg fyrir að konur nytu sín til jafns
við karla fyrir sama árangur. Fríða og fleiri tóku dæmi af því hvemig kynferði undir-
manna skipti máli: hvemig karlundirmenn virtust frekar virða hana sem yfirmann en
jafnframt sýna viðnám með því að reyna að breyta stjómunaraðferðum hennar eins og
að hafa fundi og samráð um ákvarðanir sem hún gæti tekið sjálf. Síðast en ekki síst
nefndi Edda að það væri erfitt að fá fram faglega umræðu meðal skólastjóra um tilfinn-
ingalegt álag á stjómendur. Slíka umræðu mætti túlka sem vísbendingu um að viðkom-
andi ráði ekki við starfið. Þetta samræmist því sjónarmiði að tilfinningasviðið sé sveip-
að bannhelgi meðal karlstjómenda og að konur eigi að vera nærandi og megi helst ekki
sýna neikvæðar tilfinningar (Sachs og Blackmore, 1998). Þessum stjórnendum finnst
nauðsynlegt að staðsetja sig í báðum orðræðum, en hafa reynt ýmislegt við samhæfingu
þeirra. Þær sjá að tilfinningasviðið eða svokölluð tilfinningagreind (Goleman, 1997) er
mikilvæg fyrir stjómendur, það svið geri starfið bæði merkingarbært og árangursríkt en
um leið erfiðara.
Orðræðan um kyngervi virtist áhrifaminnst og varla viðurkennd í starfi tveggja við-
mælenda, þeirra Jónu og Katrínar sem starfa á framhalds- og háskólastigi. Ábending
(Krúger, 1999) um að stofnanamenningin á þessum skólastigum sé ekki eins „kvenlæg"
eða nátengd umönnun og tilfinningum og á neðri skólastigum á þar líklega við.
„Karllægari" menning á efri skólastigum kemur hugsanlega í veg fyrir að þær viður-
kenni sína „kvenlægu" styrkleika, þar sem báðar komu inn á mikilvægi þess að sýna
34