Uppeldi og menntun - 01.01.2001, Síða 84

LÍFSLEIKNI í SKÓLUM
isbókhald, tímastjórnun, lagakerfið, fíkniefnafræðsla, slysavarnir, námsval og neyt-
endafræðsla, en hér er hins vegar skýrt tekið fram að þessi viðfangsefni, er falli und-
ir samheitin „samfélag, umhverfi, náttúra og menning", séu aðeins ívaf greinarinnar.
Uppistaða hennar séu þau almennu efni er stefni að „aukinni sjálfsþekkingu, þroska
og mannrækt", og eru hugtök eins og „siðvit", „samskipti", „sköpun" og „lífsstíll"
einnig nefnd í því sambandi (7-8). Það er því hárrétt ályktað hjá Sigríði Þorgeirsdótt-
ur að „siðfræðileg umfjöllun" eigi að vera þungamiðja flestra þátta greinarinnar og
kjarni hennar sé „siðfræðikennsla eða siðmennt" (1999:74).
Þessi áhersla birtist með enn afdráttarlausari hætti í Aðalnámskrá leikskóla en þar
er lífsleikninni ætlað að efla og stuðla að jafnvægi milli hinna ýmsu þroskaþátta
barnsins, þar sem þættirnir þrír sem heimspekingar eru vanir að fella undir siðvit
(þ.e. siðgæðis-, tilfinninga- og félagsþroski) gegna lykilhlutverki (Menntamálaráðu-
neytið 1999e:8-10,16). Þá er afar athyglisvert að lífsleiknin virðist hér færð af jaðrin-
um að háborðinu; slíkt kast er á henni að hún er ekki einungis tilgreind meðal höfuð-
námssviða leikskólans heldur sem einn af þremur undirstöðuþáttum alls leikskóla-
starfs er liggi námssviðunum til grundvallar, en hinir tveir eru leikur og dagleg um-
önnun (19).
Mér er ókunnugt um undan hvaða tungurótum orðið „lífsleikni" er runnið sem
lýsing á þeirri rækt við siðvit og siðferðisþroska sem að ofan greinir. Enska hugtak-
ið „life skills" er að vísu allþekkt úr erlendri menntaumræðu og rneðal annars hefur
Alþjóðaheilbrigðisstofnunin hvatt aðildarríki sín til að sinna ýmsum forvörnum og
lífsháttafræðslu í menntun barna og unglinga, sem stofnunin kennir við „life skills".
Þá var orðið „lífsleikni" notað í þýðingum Erlu Kristjánsdóttur og Aldísar Ingvars-
dóttur á gögnum sem tengdust hinu þekkta Lions-Quest námsefni og ekki ólíklegt að
þær hafi innleitt orðið í íslensku. Hver sem uppruninn er þá get ég ekki varist þeirri
hugsun að ráðuneytið hafi verið afar lánsamt í valinu á þessu orði. Aðrir kostir sem
til greina hefðu komið eru allir annmörkum háðir sem velta á eldri eða nýrri blæ-
brigðum orðanna í íslenskri tungu. Siðfræði hefur verið kennd sem námsgrein í ýms-
um framhaldsskólum en orðið „siöfræði" ljær hugmynd um fræðilegri tök en gert er
ráð fyrir í aðalnámskránum, tök þar sem tilteknar siðfræðikenningar væru kynntar
og þeim beitt á hagnýt vandamál, eins og viðgengst í háskólakennslu. „Siðmennt" er
fallegt orð en nokkuð loftborið. Auk þess að vera frátekið fyrir tiltekin samtök sem
staðið hafa að svokallaðri „borgaralegri fermingu" hefur orðið sama galla og öimur
orð í íslensku sem byrja á „sið-" að vekja þau fornu blæbrigði í hugum margra að
einkum verði efld siðavendni í velsæmisefnum, ekki síst þeim er lúta að kynlífi.
Þetta kann, ásamt öðru, að vera ástæða þess að íslenskir foreldrar virðast mun síður
lýsa tortryggni í garð Ufsleikni en þeir gerðu áður þegar rætt var um nauðsyn á efl-
ingu siðfræði í skólum, þó að heimspekingar telji ef til vill bitamun en ekki fjár á inn-
takinu. Orðið sem líkast til hæfir best uppistöðu lífsleikninnar eins og hún er útfærð
í námskránum er „mannrækt" en það orð hefur nýlega verið klófest af nýaldarspek-
ingum er einatt halda námskeið í slíku undir Jökli. Því ítreka ég að valinu á „lífs-
leikni" má að ýmsu leyti jafna við Kólumbusaregg.
Uppistaðan í lífsleikni eins og henni er lýst í námskrám menntamálaráðuneytis-
ins er dæmislíkust þeirri námsgrein sem á ensku er kennd við „character education"
82