Jörð - 01.09.1947, Blaðsíða 98

96
JÖRÐ
allar hafa þær til sín ágætis nokkuð. Jón Trausti lýsti þannig
heilum sveitum, að heita má, að við kynnumst þar fólki af öllu
tæi og af öllum stéttum, og lýsingar hans á þessu fólki eru ærið
skýrar og eðlilegar. Hann lýsti atvinnuháttum í sveit og við
sjó, mismunandi lífsbaráttu og ýmsiim félagslegum og andleg-
um hreyfingum, sem komu til greina nreð íslenzku þjóðinni.
Hann leiddi okkur aftur í aldir, lýsti ham'förum eldfjalla og
hungurkreppu þeirri, sem þjóðin varð að þola vegna ísalaga
og náttúruhamfara; lýsti erlendu ofbeldi og íslenzkri mann-
dómsreisn — og hann sýndi okkur úr fortíð og nútíð nrjög
eftirminnileg átök mannlegra ástríðna við ættarhroka, auð-
liyggju og fordónra. Guðjón Ó. Guðjónsson á nriklar þakkir
skildar fyrir þann stórhug, senr hann sýndi, þá er hann réðst
í þessa útgáfu, og þó að ég þykist þess fullviss, að harur hafi
haft af lrenni fleira gott en lieiðurinn einan, þá er það sízt
nenra að maklegleikum. En þótt eitthvað hafi verið um Jón
Trausta skrifað og skáldsögur lians, þá er þó ýtarleg rannsókn
á þeinr mikið og nrerkilegt verkefni lianda íslenzkunr bók-
menntafræðingiunr, og væri æskilegt, að það biði ekki úrlausn-
ar ýtkja lengi. í nýíslenzkunr bókmenntum er fólginn margvís-
legur fróðleikur unr fólkið í landinu, um hugsunarhátt þess
og um nrótun íslenzks eðlis af náttúrunni, lífskjörunum og
íslenzkri enfðanrenningu — og þá ekki síður unr viðbrigði þjóð-
arinnar við nýjungunum. Er óhætt að segja, að fáar þjóðir
lrafi átt bókmenntum sínunr eins mikið að þakka og. íslend-
ingar — en þá líka hitt, að vandfundin muni sú þjóð, senr Irafi
gert jafnlítið og íslenzka þjóðin til þess að öllum þorra nranna
megi verða ljóst, lrver lífsvísdómur og Jrver fróðleikur felst í
bóknrenntunum. Við eigum ekki einu sinni svo nrikið sem
ágrip af bóknrenntasögu til notkunar í skólum, og sannarlega
er ærinn nrunur á þeirri litlu rækt, senr lögð er lrér í skólunum
við að gera bókmenntirnar að lífrænunr þætti í þroska nenrend-
anna, og þeirri miklu alúð, senr við þetta efni er lögð nreð
frændþjóðunr okkar á Norðurlöndum.
Ritsafn Þorgils gjallanda. í árslok 1945 kom út í heildar-
útgáfu allt það eftir Þorgils gjallanda — áður prentað og