Eimreiðin - 01.10.1930, Qupperneq 45

eimreiðin
ÍSLENZKAR SÆRINQAR
349
II.
Hér verður í stutlu máli leitast við að gefa nokkurt yfirlit
um einn þátt íslenzkrar galdrastarfsemi, hinar svo nefndu
ga/drasæringar. Þær voru ásamt galdrastöfum og innsiglum
lang-þýðingarmestu galdratæki fyrri tíðar manna hér á landi.
En þegar þess er gætt, að allur þorri íslenzkra særinga er enn
þá óprentaður og meir að segja dreifður víðs vegar um
handritasöfn utan lands og innan, má ekki að svo stöddu
vænta tæmandi greinargerðar. Eftirfarandi yfirlit er að nokk-
uru leyti bygt á byrjunardrögum til fullkomins safns af ís-
lenzkum særingum, galdraþulum og — kvæðum, sem ég hef
sjálfur tínt saman. Síðar mun ég auka þetta safn, og væri
auðvitað æskilegast að gefa særingar vorar vandlega út, að
dæmi annara menningarþjóða.
Margir munu kannast við lýsingu á íslenzkum særingum,
sem er prentuð í Þjóðsögum Jóns Arnasonar I, bls. 453—4;
hún er á þessa leið:
„Aul< rúnaslafanna, galdrastafanna og formálanna, sem nú voru taldir,
höföu fyrri alda menn mikla trú á særingum, sem svo voru nefndar, og
þuldu þær og lásu sér til varnar bæöi fyrir árásum djöfulsins og
illra anda, galdri allskonar og sendingum, vofum og vondum mönnum,
reiði og þjófnaði og þar fram eftir götunum. En engar þeirra hef ég
séð, sem stílaðar hafi verið öðrum til meins eða móðs að fyrra bragði.
Særingar þessar voru síður en ekki álitnar galdrar, heldur miklu fremur
öflug vörn við galdri, og þótti þeim fylgja yfirnáttúrlegur og æðri verndar
kraftur, enda er víða í þeim heitið á persónur guðdómsins til fulltingis
með öruggu trausti, jafnvel innan um sárbeitlustu fáryrðin og forbæn-
imar. Særingarnar kallast ýmist bænir, og margar þeirra eru nefndar
„brynjubænir", eða stefnur, án þess gerður verði greinarmunur á bæn
og stefnu, því hvorttveggja eru særingar. Flestar særingar held ég hafi
verið annaðhvort eingöngu í ljóðum, eða bæði í ljóðum og lausu máli,
en færri í lausu máli einungis".
Sennilega hefur höfundur þessarar greinargerðar ekki þekt
margar íslenzkar særingar. Þær níu særingar, sem hann hefur
tekið upp í Þjóðsögurnar, bera þess vott, að ekki hafi verið
úr miklu að velja,1) og framan skráð lýsing ber frekara vott
um ókunnugleik, enda var það vonlegt á þeim tíma.
’) Þjóðsögur Jóns Árnasonar I, bls. 454—64.