Eimreiðin - 01.10.1930, Page 133

EIMREIÐIN
RITSJÁ
437
Vilk eigi goB geyja,
grey þykkir mér Freyja,
°S Ieggur hann þannig út:
Barking gods I disesteem,
and a bitch I Freyja deem.
Qegn þessari skýringu mælir orðið „goðgá". Bæði Ari og Kristni saga
kveða svo að orði, að Hjalti hafi orðið sekur fjörbaugsmaður um goögá.
Hann varð auðvitað sekur um sína athöfn og ekki goðsins eða goðanna.
Qoðgá var athöfn Hjalta og getur ekki merkt annað en guðlösfun (sbr.
orð Kristni sögu: ok guðlöstuðu þá sumir mjök). Hinsvegar hefur mér
aldrei fundist þessi kviðlingur torskilinn eða sundurleitur. Ég hef altaf
sk'lið hann svona: Ég vil ekki lasta goð, Freyja er grey (en ekki goð).
Með öðrum orðum: Hjalti telur sig ekki guðlasta, þó að hann kalli
Freyju grey, því að hún sé ekki í sannleika goð. Má hér minna á það,
sem stendur í Gylfaginningu, þar sem rætt er um Vmi: Þá inælti Gang-
leri: Hvernig óxu ættir þaðan eða skapaðisk svá, at fleiri menn urðu,
e^a trúi þér þann guð, er nú sagðir þú frá? Þá svarar Jafnhárr: Fyrir
en9an mun játum vér hann guð; hann var illr ok allir hans ættmenn.
En þetta atriði er smávægilegt. Yfirleitt virðist útgáfan prýðilega úr
Qarði gerð, og á útgefandinn þakkir fyrir. Hefur hann nú í 20 ár unnið
h'ð þarfasta verk með Islandica-safni sínu.
Guðmunduv Kamban: SKÁLHOLT. I. Jómfrú Ragnheiður. Reykjavík
1930. (ísafoldarprentsmiðja).
Það er mikill ábyrgðarhluti fyrir guði og mönnum að rita „sögulega"
slíáldsögu. Löngu liðnir menn eiga, eða að minsta kosti ættu að eiga,
re*t á sér, engu síður en lifandi menn, nema fremur sé, þar sem þeir
9eta sjaldnast risið upp og leiðrétt það, sem skáldiö kann að hafa rang-
hsrmt um þá eða misskilið í fari þeirra. Um leið og nöfn tiltekinna
'"anna, æfiatriði þeirra, stund og staður eru tekin í uppistöðu skáldsög-
Unnar, virðist sú skylda lögð á herðar höfundinum, að hann fari rétt
'neð það, sem heimildir votta um persónur og atvik, og geri sér um
'vorugi aðrar hugmyndir en þær, er leiða má með nokkurum Iíkum af
Þeim gögnum, sem fyrir eru. Þessar kröfur verða enn brýnni, þegar
,eksið er Upp söguefni, sem mikið rúm hefur skipað í huga þjóðarinnar,
en menn gert sér að meira eða minna leyti rangar hugmyndir um. Verk-
e^n' söguskáldsins verður þá engu síður en sagnfræðingsins að gjörskoða
a"ar heimildir, vega þær og meta og koma í skynsamlega heild því, sem
sj þeim verður ráðið. Þó verður altaf sá munur á sagnfræðingnum og
* a'd'nu, að skáldinu er heimilt að yrkja í eyðurnar, alt það sem ekki
emur ; bága við heimildir, en þarf þó til að gera lesandanum persón-
'lrnar innlífar og skiljanlegar.
. ^2 minnist á þetta fyrir þá sök, að ég hygg fá skáld hafa lagt meira
Sl9 til að fullnægja þessum skyldum en Guðmundur Kamban, er hann
° sér fyrir hendur að rita „Skálholt". Hann hefur um nokkur ár af