Uppeldi og menntun - 01.01.2001, Síða 39

GUÐNY GUÐBJORNSDOTTIR
virkni og árangur hefur almennt sett jafnréttisáherslur út á jaðarinn og líklega átt þátt í
ákveðnu bakslagi í jafnréttisbaráttu kynjanna (Blackmore, 1999). Samtímis sækja konur
á sem stjómendur í takt við aukna menntun, fjölgun þeirra sem kennara á efri skólastig-
um og bætta stöðu almennt þó að hægar gangi en í þjóðfélaginu yfirleitt. Höfundur tek-
ur undir með þeim sem telja að bestur árangur náist hjá þeim sem vinna að markmið-
um yfirvalda en geta jafnframt sýnt allar sínar sterkustu hliðar, í þessu tilviki bæði um-
hyggju og skilvirkni, skynsemi og tilfinningar og áherslur á árangur jafnt í faglegum sem
rekstrarlegum efnum (Blackmore, 1999, Krúger, 1999, Goleman, 1997). Um leið verði að
afbyggja kynjaðar hugmyndir okkar um leiðtoga og stjómendur almennt og í mennta-
málum eins og Blackmore (1999) og Sinclair (1998) leggja til. Til að það sé mögulegt verð-
ur menningin að losna úr viðjum hefðbundinna eðlishyggjuhugmynda um konur og
karla þó að ljóst sé að þær eiga sér djúpar menningarlegar rætur og uppræting þeirra því
erfið. Óháð meðvitund eða vilja einstakra stjómenda em uppi kynbundnar væntingar
sem hafa áhrif á líðan og árangur í starfi. Það kom skýrt fram að kvenstjómendurnir
upplifa mótsagnir í orðræðunni á milli skilvirkni og árangurs annars vegar og væntinga
vegna kynferðis hins vegar missterkt. Þær hafa visst svigrúm til viðnáms. Andstaðan er
skiljanleg, bæði vegna þess að árangursmarkmiðin em á skjön við stofnanamenningu
sumra skóla og einnig hins að konur sem stjómendur og yfirmenn em menningarlega
ekki viðurkenndar af öllum þrátt fyrir jafnréttismarkmið og jafnréttislög. Samræming
þessara sjónarmiða er því miserfið eftir staðsetningu í menntakerfinu en mótast jafn-
framt af lífssýn og reynslu viðkomandi hugvera og hvemig þær skilgreina sig sem leið-
toga og stjómendur. Nokkrir viðmælendur hafa losnað úr viðjum hefðbundinna skil-
greininga á þeim hugtökum. Það ætti að koma sér vel, bæði fyrir þær og viðkomandi
stofnanir, samkvæmt Sinclair (1998) sem telur að hefðbundnar skilgreiningar á leiðtoga-
hlutverkinu séu bæði „karllægar" og ekki í takt við nútíma stjómunarhætti fyrirtækja og
stofnana.
Fróðlegt verður að fylgjast með hvernig fagleg umræða um árangursstjórnun í
skólum þróast á næstu árum. Ekki síst hvort og þá hvers konar mælikvarðar verða
notaðir á árangur. Verður rekstrarfjármagni úthlutað miðað við fjölda nemenda eða
verður það árangurstengt á áþreifanlegri hátt, út frá prófum eða einhvers konar
gæðamati á innra starfi? Þó að flestum sé ljóst að ekki gengur að elska í akkorði virð-
ist óljósara samkvæmt þessari stefnu hvort hægt er að veita uppeldi eða umönnun í
akkorði, hvort sem um er að ræða skóla eða stofnanir fyrir sjúka og aldraða. Lög hafa
til þessa tryggt ákveðin gæði umönnunar með því að kveða á um leyfilegt hlutfall á
milli kennara og barna, en ótti við breytingar á því fyrirkomulagi kom fram hjá
nokkrum stjórnendum. Það þykir ekki eftirsóknarvert að þurfa að velja á milli þess
að hafa viðunandi fjölda nemenda í hóp og þess að hafa vel launað og ánægt starfs-
fólk. Þá er óljóst hvernig á að ná jafnréttismarkmiðum skólans með því að leggja á-
herslu á skilvirkni, en sumir fræðimenn hafna áherslum á skilvirkni og árangur
vegna þess að þær samræmist ekki markmiðunum um jafnrétti til náms (Apple,
1995). Ekki verður séð hvernig stjórnendur geta sett sig upp á móti orðræðunni um
árangur og skilvirkni sem opinberir starfsmenn. Því er mjög mikilvægt að fylgjast
með afleiðingunum með umræðu og rannsóknum.
Eftirfarandi orð Oddnýjar Guðmundsdóttur farkennara frá 1958 sýna að árang-
37