Heilbrigðisskýrslur - 01.12.1942, Blaðsíða 239

liafa verið í Suðurbænum, eftir því sem þá gerðist í kotum Heykjavíkur.
Oss hlýtur að renna til rifja, er vér hugleiðum örlög þessa vanskapaða
vesalings, sem ofan á aðrar píslir ömurlegustu ævikjara dæmdist til að
undirgangast jafnhryllilega aðgerð sem keisaraskurður var á þessum
tímum. Vér sjáum vinnubrögðin greinilega fyrir oss. Stúlkan hefur
haft stranga léttasótt í 14 klukkustundir, og legvatnið er runnið fyrir
fullum sólarhring. En án tillits tii þess er hún ýtarlega rannsökuð,
og að þeirrar tíðar hætti fyrst og frernst heitt innvortis könnun með
ósnyrtum höndum og án alls tærilætis, ekki aðeins af ljósmóður, heldur
læknunum fjórum og fleirum eða færri hinna viðstöddu læknastúdenta.
Þá er aðgerðin sjálf, sem oss mundi nú þykja líkari aftöku á borð við
„harakíri“ en lælmisaðgerð. Enginn teljandi undirbúningur: engin
umbúða- eða áhaldasuða — verkfærin þola ekki hita, því að hann
losar sköftin af hnífunum — enginn handþvottur, engin snyrting
sjúklingsins, engin áklæði, nema ]>á óvandaðar og ótilhafðar druslur
til að hindra blóðrennsli út um allt, engir læknakirtlar, engir hanzkar
og engin sóttvarnarlyf. Aðgerðin tekur blessunarlega stuttan tírna,
einar fimm mínútur, enda er álílta hispurslaust að gengið og þegar
hleypt er út vörnb sláturdýrs á blóðvelli og úr henni gorinu. Að vísu
lýsir það sérstakri viðhöfn, sem minnir einkennilega á frásagnir af
sumurn vígum í íslendingasögum, og einkum þeirn, er orkað gátu tví-
niælis, hversu læknarnir þrír skipta með sér verkum, og sprettir Jón
Hjaltalín sundur magálnum, „Gísli Hjálmarsson gelck sídan til og
skar upp móðurlífið", en hinn franski yfirlæknir sprengir himnurnar
og dregur fram burðinn. Þetta ber vitni góðu fóstbræðralagi, en vér sjá-
um það hins vegar í því ömurlega ljósi, að holund sjúklingsins atast
ekki einungis því grómi, er loðað hefur við hendur eins læknisins,
lieldur og því sóttnæmi, sem hinir kunna að hafa borið með sér um
íram. Ekki er það hending, að einungis er minnzt á, að magállinn hafi
verið stagaður saman, því að á þessum tímum tiðkaðist ekki að sauma
saman legið eftir keisaraskurð. óttuðust menn einkum, að inn blæddi
eftir slikar aðgerðir, og kusu þá heldur, að afrás væri út urn magáls-
skurðinn, sem haldið var að nokkru leyti opnum með kera, þó að þess
sé ekki getið hér, að svo hali verið um búið. Má geta nærri, hversu
þetta hröslulega handbragð hefur aukið á ígerðarhættuna, svo miklu
sem enn þykir varða, með tilliti til hennar, að skilja við engin sár eða
hruflur í kviðarholi öðru vísi en nákvæmlega þakin holhimnu. En
ekkert af þessu er tiltökumál og má engum skugga varpa á lækna þá,
sem hér voru að verki. Höfurn vér séð, að hinum færustu læknum
erlendis fórst þá j>essi aðgerð litlu betur úr hendi, og var langtíðast,
að árangurinn væri á borð við það, sein hér segir frá. Má ekki gleyma
því, að jietta gerðist tveimur árum áður en Lister birti niðurstöður
sínar um ígerðarvarnirnar (1867). Að vísu hafði Semmelweis litlu
fyrr (1861) bent á háskann og vísað leið til nokkurs viðnáms, en rniðað
fyrst og fremst við graftarpestir fæðingarstofnananna, er hann rakti
lil líkskurðarhúsa háskólaspítalanna. En jafnvel við þeim sannind-
um daufheyrðust flestir, hvað þá að mönnum hugkvæmdist að draga
af þeim lærdóma um almennar ígerðarvarnir. Það átti engan veginn
heldur fyrir kenningum Listers að liggja að verða á svipstundu al-