Heilbrigðisskýrslur - 01.12.1942, Blaðsíða 228

226
það skyldi vera til að létta henni þjáningar af aðgerð við hinum þjóð-
lega sjúkdómi vor íslendinga, sullaveiki. Ef' frekari staðfestingar þætti
við þurfa, má geta þess, að fyrir hendi er í framhaldsskýrslu Jóns
Jandlæknis Hjaltalíns fyrir þetta sama ár (dags. % 1857) sérstök um-
sögn um þessa skýrslu Jóns Finsens, en hún hafði, ásamt skýrslum
ýmissa annarra héraðslækna, borizt landlækni eftir það, að hann hafði
sent frá sér ársskýrslu sína. Er bert, að tilefni umsagnarinnar eru eink-
um ummæli Jóns Finsens og Jóseps Skaptasonar um faraldur smá-
skammtalækninganna, sem þá var í alglevmingi í Norðurlandi. Var þar
komið við hjartað í Jóni Hjaltalín, en hann varði, svo sem kunnugt
er, miklu — allt of miklu — af tíiria sínum og baráttuþreki í beinar
atlögur að þessum höfuðóvini. Hefði liann betur varið hvoru tveggja
til þess að sanna með kyrrlátari og óbeinni aðgerðum fánýti smá-
skammtalækninganna og yfirburði hinna lærðu lækna. Þó að þeir
nafnarnir, Finsen og Hjaltalín, væru um margt mjög ólíkir og kæmu
illa geði saman, eins og síðar kom fram, en snertir ekki efni þessarar
ritgerðar, stóðu þeir engan veginn á öndverðum meiði í afstöðu sinni
til smáskammtalækninganna. Var Jón Finsen þar einnig allherskár,
enda átti lengstum í návígi á þeim vettvangi. Hins vegar lét Jósep
Skaptason sér hægt um þytinn, sem hann kaus helzt að mega standa
af sér án alls fyrirgangs, sem ber ekki eingöngu vitni hinni rómuðu
karlmennsku hans, heldur þeirri rósemi hugáns, sem er hverjum
heimspekingi samboðin. En þó að Jóni Hjaltalín geðjaðist allvel að
ummælum í skýrslu nafna síns, Finsens, í garð smáskammtálækning-
anna, er engin ástæða til að ætla, að hann hefði látið það aftra sér
að gera athugasemd við það, er í skýrslunni segir um hinar fyrstu
svæfingar hér á landi, ef hann hefði talið það ekki eiga við rök að
styðjast. Verður því að telja, að í þögn Jóns Hjaltalíns um það efni
felist viðurkenning þess, að honum hafi ekki verið kunnugt um, að
áður hafi verið farið með svæfingar hér á Iandi, og a. m. k. full sönnun
þess, að sjálfur hafi hann þá ekki tekið þær upp. Því heldur má gera
ráð fyrir þessu sem Jón Hjaltalín var ekki með öllu laus við þann
veikleika, að geta kennt metings, er Jón Finsen var annars vegar, þó
að enn væri þess lítið tekið að gæta. Skoplegt væri það, ef það væri
ekki um of hryggilegt, að Jóni Hjaltalín finnst sérstök ástæða til að
vandséð, að það takist úr þessu. Það kynni þó að geta orðið, ef til næðist lækninga-
dagbóka Jóns Finsens, en óvíst er, hvar þeirra er að leita, eða hvort þær hafa varð-
veitzt. Sama máli gegnir um aðra sjúklinga .Tóns Finsens, sem hér eru taldir,
nema konuna, er fæturna missti og talin er í 4. tölulið. Hún er auðsjáanlega ein
liinna fjögurra kvenna í Rcynistaðarsókn, er villtust frá kirkju sinni á jóladagskvöld
1854 og lágu úti í fönn í þrjú dægur, og sú þcirra, er kól til mcstra skemmda,
Björg að nafni (Annáll 19. aldar II, hls. 389), þá sennilega vinnukona i Stóru
Gröf. Mun hún vera sú Björg Jónsdóttir, fædd nálægt aldamótum, er eftir þctta
var lengst af þurfalingur að Hafragili í Laxárdal í Skagafirði og lézt þar 18. okí.
1877. Að líkindum liefur presturinn, sem talinn er í 5. tölulið, verið séra Tómas
(f. 8. des. 1814, d. 24. apríl 1895) á Brúarlandi Þorsteinsson, ef rétt er, sem
gamalt fólk í Skagafirði telur sig muna, að hann hafi verið með bæklaða hægri
hönd og blessað yfir söfnuð sinn með hanzka á hendi. En einkennilegt er, að
;Sigurður Ingjaldsson, sem getur séra Tómasar allrækilega í ævisögu sinni, minnist
tekki á þessa fötlun hans, og víkur hann þó bæði að messugerð hans og vinnu-
íbr.ögðmn.