Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2019, Blaðsíða 131
HAUkUR INGvARSSON
144
ingaramma nýlendu- og eftirlendufræða í umfjöllun sinni um verk Faulk-
ners í bókinni Other South: Faulkner, Coloniality, and the Maríátegui Tradi-
tion (2007). Aboul-Ela fer þá leið að greina tengslin milli nýlendu hagkerfa
og menningarframleiðslu. Hann staðhæfir að Suðurríkin hafi verið eitt af
fyrstu svæðunum sem hafi lotið efnahagslegu forræði (e. hegemony) Banda-
ríkjanna og að í kjölfar seinni heimsstyrjaldarinnar hafi bandarísk stjórnvöld
lagt undir sig fjölmörg lönd með sömu aðferðafræði að vopni, þ.e.a.s. fjár-
festingum og beinum og óbeinum afskiptum af stjórnmálum.26 Þetta er að
hans mati ný tegund af nýlendustefnu sem byggðist ekki á landnámi herra-
þjóðarinnar heldur á að nýlendunum sé stjórnað úr fjarska með valdi sem
sé oft og tíðum erfitt að festa hendur á.27 Hugtakið forræði er sótt til ítalska
marxistans Antonios Gramscis en það lýsir pólitísku yfirvaldi sem byggir
á samþykki þeirra undirokuðu, samþykki sem er tryggt með útbreiðslu og
alþýðuhylli þeirrar heimsmyndar sem valdastéttin teiknar upp.28 Hosam
Aboul-Ela vinnur áfram með kenningar Gramscis í greininni „Faulkner as/
and the Postcolonial Writer“ en þar leggur hann áherslu á að þær víkki út
umræðu um verk Faulkners í samhengi eftirlendufræða. Í fyrsta lagi geri
það hugmyndina um Suðrið huglæga, þ.e.a.s. svæðið sé ekki lengur skil-
greint landfræðilega heldur út frá hugmyndum um menningarlegt og pólit-
ískt forræði. Í öðru lagi segir Aboul-Ela þessa endurskilgreiningu vekja upp
spurningar um það hvers vegna ekki hafi farið fram viðameiri rannsóknir á
tengslunum milli Faulkners og þeirra fjölmörgu rithöfunda sem fengist hafa
við endurritun verka hans í þeim nýlendum sem finna má utan Suður- og
Norður-Ameríku.29
Í þessari grein er ætlunin að taka áskorun Aboul-Ela og skoða með hvaða
hætti fortíð Íslands sem nýlendu er endurrituð í fyrsta bindi Af jörðu ertu
kominn. Fyrst þarf þó að glöggva sig á því hvað við er átt þegar talað er um
Ísland sem nýlendu.30 Frumkvöðlar eftirlendufræðanna komu flestir frá fyrr-
26 Hosam Aboul-Ela, Other South: Faulkner, Coloniality, and the Mariátegui Tradition,
Pittsburgh: University of Pittsburgh Press, 2007, bls. 9-10.
27 Sama heimild, bls. 15.
28 Hugtakið forræði var fyrirferðarmikið í skrifum Gramscis meðan hann sat í haldi
ítölsku fasistastjórnarinnar frá árinu 1926 og þar til hann dó árið 1935. Hugtakið
hefur gengið í endurnýjun lífdaga undanfarna áratugi og verið nýtt til að greina
vald af margvíslegum toga. Sjá, Thomas R. Bates, „Gramsci and the Theory of
Hegemony“, Journal of the History of Ideas 36: 2/1975, bls. 351-366, hér bls. 352.
29 Hosam Aboul-Ela, „Faulkner as/and the postcolonial writer“, bls. 295.
30 Sögu eftirlendufræða má rekja aftur til fyrri hluta tuttugusta aldar en hún hefur
verið tengd rannsóknum fræðimanna sem beindu sjónum að sjálfsmynd nýlendubúa