Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2019, Blaðsíða 139

HAUkUR INGvARSSON
152
skipar nú gröfina sem Gylfi hafði ætlað sjálfum sér er ekkert sem heldur í
prestinn á Nesi og að lokum er gefið fyrirheit um að Gylfi og Ásdís muni
yfirgefa sögusviðið í sameiningu. Samband þeirra er ekki líkamlegt heldur
andlegt endaþótt séra Gylfi sjái að stúlkan eigi sér tvær hliðar: „Hún hefur
nunnusál, en líkaminn er skapaður til nautna. Hún ber á sér svipmót tveggja
ólíkra heima, en tilheyrir hvorugum nema til hálfs“ (E 279). Hið platónska
samband séra Gylfa og Ásdísar á sér hliðstæðu í sambandi Byrons Bunchs
og Lenu Grove í Ljósi í ágúst en Lena er fyrsta persónan sem gengur inn á
sögusviðið, ólétt eftir mann sem hafði yfirgefið hana í skjóli nætur. Byron
verður nokkurs konar verndari hennar, hann elskar hana en gerist aldrei
nærgöngull við hana. Þegar hún hefur eignast barn sitt undir lok sögunnar
fylgja lesendur þeim út af sögusviðinu en í sameiningu ætla þau að halda
áfram að leita að föður barnsins.
Light in August er tvíræður titill því skilja má orðið light bæði sem ljós og
sem léttir. Tengja má fyrri merkinguna hinum fjölmörgu náttúrulýsingum
sem finna má í bókinni en þar leika birtubrigði gjarna stórt hlutverk. En
um leið minnir orðið á umræðuna sem fram fer í bókinni um dökkt og ljóst
litarhaft. Seinni merkingin, léttir, hefur aftur á móti verið túlkuð sem mynd-
mál fyrir fæðingu, sbr. að verða léttari. Léttirinn hefur líka verið túlkaður
í ljósi dauða Joes Christmas sem er leystur undan byrðum lífs síns. Þegar
horft er á Af jörðu ertu kominn út frá þeim andstæðupörum sem liggja Light
in August til grundvallar lýkst upp merkingarheimur sem e.t.v. hefði verið
lokaður að öðrum kosti. Titillinn Af jörðu ertu kominn vísar líka til upphafs
jarðvistar mannsins þegar guð mótaði hann úr leir jarðarinnar og blés í hann
lífi, þessi orð „Af jörðu ertu kominn“ eru höfð yfir börnum af prestum við
skírn og þeim látnu þegar þeir kveðja jarðvistina sbr. „Af jörðu ertu kominn.
Að jörðu skaltu aftur verða. Af jörðu skaltu aftur upp rísa.“ Titillinn á skáld-
sögu Guðmundar Daníelssonar vísar þannig bæði til vöggu og grafar, rétt
eins og titillinn Light in August.
III
Suðrið og norðrið
Í bók sinni Iceland Imagined gengur sagnfræðingurinn karen Oslund út frá
kenningu mannfræðingsins Fredriks Barths um að sjálfsmyndir séu skap-
aðar á mærum, þeim stöðum þar sem mismunur á „þér“ og „öðrum“ sé
greinilegastur. Samkvæmt því eru viðhorf Evrópubúa til útjaðra heims-