Úrval - 01.01.1964, Blaðsíða 61

IIVÍ ER HIMININN DIMMUR UM NÆTUR?
(37
hann uppgötvaði Pallas og Vestu,
en þetta eru þrjár litlar plán-
etur, sem gang'a braut umhverf-
is sólu. En rnesta afrek Iians
var þó aS hann skyldi gerast
til að bera fram þessa — að
því er virðist — augljósu spurn-
ingu.
Olbers taldist svo til, að sól-
in sæi jörðinni fyrir aðeins
helmingi jiess birtumagns, sem
fræðilega væri um að ræða;
að öðrum hluta bærist það frá
þeim aragrúa stjarna, sem fyllti
bimingeiminn. Hversvegna var
nóttin þá ekki viðlíka björt og
dagurinn?
Dr. Olbers mundi sjálfur hafa
furðað sig enn meir á þessari
spurningu, ef hann hefði vitað
alit það um himingeiminn, sem
stjarnfræðingar vita nú; ómæl-
isvídd hans og óteljandi ljós-
stjörnumergð. Sólkerfi okkar er
ekki annað en öreind í Vetrar-
brautinni, sem þó er einungis
sóikerfaheild af meðalstærð og
telur um það bil eitt hundrað
billjónir stjarna með svipuðu
ijósmagni og sólin. Og Vetrar-
brautin sjáif er einungis ein
stjarnkerfaheild af svo mörg-
um, að útilokað er að tölu verði
á komið. Heyrn radióstjarn-
sjánna nær nú nokkrar billjón-
ir ijósára út i geiminn, og' liversu
fjarlægt og i hvaða stefnu, sem
þeim er beint, hlera þær viður-
vist slíkra stjarnkerfaheilda.
Og þó að það sé staðreynd,
að mergð stjarnanna i geimn-
um sé margfalt ineiri en svo,
að mannlegur skilningur geti
gert sér nokkra grein fyrir, þá
er vidd geimsins slik, að kalla
má þar tóm eitt, engu að síður.
Dr. Olbers var því aðeins
kunnugt um minnsta bluta
stjörnusveimsins, en þó er það
álitlegur fjöldi stjarna, sem
hann vissi um. Eftir nákvæma
og erfiða útreikninga, þar sem
hann byggði á tölu stjarna
þeirra, Ijósmagni og fjarlægð,
komst hann að þeirri óvæntu
niðurstöðu, að nóttin átti alls
ekki að vera myrk, miðað við
það ljós, sem streymdi út frá
öllum þessum stjörnum. Jafn-
vel á miðnætti átti jörðin að
vera uppljómuð og hitinn gífur-
legur. I rauninni hefði hitinn átt
að vera óbærilegr.
Hvernig rökstuddi dr. Olbers
þá kenningu sína? Við skulum,
sagði hann, liugsa okkur geiminn
eins og holan knött, trilljónir
mílna að þvermáli, og sé jörð-
in þar í miðju. Ljósið geislar
þvi frá öllum jiessum Stjörnu-
grúa til jarðar, og lió að geisl-
arnir frá lieim yztu glati mestu
af birtumagni sínu á leiðinni,
jafnar það sig upp, vegna þess
hve mergðin er þar meiri. I
rauninni eykst stjörnumergðin