Tímarit Máls og menningar - 01.12.1995, Blaðsíða 13

móti að láta setningar málsins njóta lífsins frjálsar innan sama tvíliða-brag-
forms, og þó þannig að ljóst sé, að þær gætu beygt sig til hlýðni við jambana,
ef til kæmi. Og það hef ég fyrir satt, að næmt og þjálfað brageyra njóti slíkrar
ljóðlínu með sérstakri velþóknun, því það heyri jambana feta sig við hlið
setninganna líkt og undir-rödd í tvísöng, án þess að heimta öll völd.
Naumast gæti íslenzkur bragur leyft sér að ganga svo langt í slíkum
munaði, þó ekki væri fyrir annað en ljóðstafa-reglur okkar, sem að sínu leyti
hafa tamið íslenzkt brageyra að gróinni hefð.
En lítum enn á vísu Jóns Helgasonar, sem hófst á svo afar háttfastri línu:
„Við hliðið mitt ég heimanbúinn stend,“ þar sem hrynjandi setningar er
rígskorðuð við braghrynjandina. Á þann hátt tekur sjálf upphafs-línan strax
af skarið um grundvallar-hrynjandi ljóðsins, og mjög vel fer á því. En þegar
að er gáð er hófsöm og þekkileg tilbreyting í hrynjandi sérhverrar línu þessa
erindis. Næsta lína:
á himtú ljómar dagsins gullna rönd;
fær einnig aðaláherzlur á hákveðurnar. En hin veigamiklu orð, Ijómar og
gullna, leyfa nokkra áherzlu á báðar lágkveðurnar, svo að örlitlu lengur
verður dvalið við þessa bráðfallegu línu.
Síðari helmingur vísunnar hrynur einnig vel á bragliðunum:
Sú gjöf mér væri g/eðilegust send
að góður vinnu-dagur færi í hönd.
En hér er skáldið svo hugulsamt að setja orðið „vinnudagur“ einum braglið
„of snemma“ í línuna, þannig að „vinnu“ lendir í lágkveðu, sem fær áherzl-
una fyrir bragðið. Auk þess setur hann sponda fyrir fyrsta jambann í fyrri
línunni: „Sú gjöf‘, eða a.m.k. leyfir þann lestur:
Sú gjöf mér væri g/eðilegust send
að góður vinnudagur færi í hönd.
Efnið gerir formið sér undirgefið, lætur það þjóna sér, í stað þess að lúta því.
Þessa „raddsetningu“ vandar gott skáld af kostgæfni; og lesarinn er sá
söngstjóri sem lætur báðar raddir njóta sín og þó hljóma saman í sátt.
Sú niðurstaða nálgast æ meir, að lesarinn eigi að láta efnið lifa sem
eðlilegustu lífi í setningum sínum, þrátt fyrir bönd bragformsins, án þess þó
að slíta þau. Hann brýnir orðin í því hófi sem hentar bæði efni og formi,
bæði setningu og brag. Og þar er komið að því mikla vandamáli, hversu hvöss
sú brýning skuli vera hverju sinni.
TMM 1995:4
11