Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.12.1995, Blaðsíða 28

Tímarit Máls og menningar - 01.12.1995, Blaðsíða 28
eðlið, fremur en birkitréð, til þess að það beri fegurra laufskrúð; við þurfum aðeins að finna því frjórri jarðveg að vaxa í.14 Það er auðvelt að gjalda þroskahugsjóninni varaþjónustu; hún hljómar til að mynda vel í skólaslita- og skálaræðum. En hví ætti okkur að vera svo umhugað um þroskann í raun og veru — hvaða afl knýr viljann til að keppast eftir honum? Höfuðprýðin í heimspeki Johns Stuart Mill er að tengja aristótelíska þroskahugsjón, eins og þá sem Stephan lýsir, við sceldarhyggju, „hedonisma“: Hvöt okkar til að öðlast sem íýllstan og fullkomnastan þroska hæfileika okkar sé sú að ekkert geri okkur á endanum lífið sælla; um það geti reyndir og dómvísir menn borið. Ánægjan, varanleg og djúp, sé hið endan- lega keppikefli okkar í lífinu og það vilji þannig til um manneðlið að hin alhliða döfnun skapi ríkulegri ánægju af slíku tagi en nokkur skyndinautn. Því nefni ég Mill hér aftur til sögu að nákvæmlega sama hugmynd virðist mér endurspeglast í kvæðum Stephans G., þó að því hafi ekki verið gaumur gefinn í fyrri skrifum um verk hans, svo að mér sé kunnugt um. Stephan kemst raunar nær því en flestir aðrir íslenskir höfundar að tjá berum orðum forsjála sældarhyggju í anda Mills. Þá á ég ekki einungis við að hann hafi verið manna lífsglaðastur sjálfur, eins og Sigurður Nordal hefur eftir einum samferðamanni hans (LVIII), eða að hann hafi elskað fólk og því að sama skapi elskað gleði þess. Slíkt gera allir mannvinir. En þegar Stephan leggur að sjálfum sér og öðrum að vinna verk sín af alúð, láta sér vaxa brekkumegin í glímunni við þau, þá er hann ekki að boða þroskann þroskans sjálfs vegna heldur vegna verkalaunanna: gleðinnar sem fýlgir í kaupbæti eftir að hafa lagt sig allan fram og náð árangri — eða að minnsta kosti reynt. Það er sælulífið er fer „um andann eldi“ (303) sem á endanum gefur tilverunni, lífsstritinu, gildi: „Nóg að gera og glaðan dag / gefðu mér, þá er ég ríkur“ (224). Hafí ég gert mitt besta þá skiptir ekki máli hvernig veröldin verðleggur mig; ég læt mér „fullnægja fögnuðinn þann, / sem fylgir því: reynt til að hafa“ (231). Og af reynslu Stephans sjálfs má ráða að af öllum verkum sé sköpunin mestur gleðigjafi og þar með verðmætust: „Sælust, veit ég, varð hún þér / vikan sú, er skópstu heiminn“, ávarpar hann guðinn „Hebra-Javi“ (225). Hafi þessi fylgidís sköpunarinnar og þroskans, lífsgleðin, slegist í för með einstaklingnum getur hann að ferðalokum horfíð úr ljósi og landi, „loks með söknuð — þó með glöðum hug“ (32). Það er vel við hæfi að hið sólelska skáld Stephan G. skuli halda þessu blysi sældarhyggjunnar á lofti í íslenskum skáldskap. Manngildishugsjón Stephans G. Stephanssonar er ofin úr þeim þremur þáttum sem þegar hefur borið hér á góma: ábyrgð, þroska og sælu. Hún er ímynd manns sem er fullvaldur örlaga sinna, að því mikilvæga leyti sem þau eru á mannlegu valdi, en tekur hinu óhjákvæmilega með „öllum hörmum 26 TMM 1995:4
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.