Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.12.1995, Blaðsíða 118

Tímarit Máls og menningar - 01.12.1995, Blaðsíða 118
samslátturinn stundum svo yfirdrifinn, sé litið til einstakra atriða, að hann fer gjörsamlega yfir strikið. Þegar Rut loks flytur inn til Tómasar dregst allur skali annarleikans að henni líkt og hún gneisti af táknhlöðnum segulkrafti sem límir hana við fyrrnefndan kött, fær húsið til að ilma að nýju og fyllir Tóm(asar)t-húsið af nýrri (kvenlegri) merkingu: „Hún hefur lagt húsið undir sig, eins og köttinn, og mig. Hún svífur um eins og hún hafi alltaf átt hér heima, djassar, tekur nokkur dansspor, setur blóm úr garðinum í vasa hér, kveikir á kerti þar, hristir púða, færir mynd, smáhlut, og eitthvað gerist sem er óskiljanlegt, líkt og hlýni, lifhi yfir öllu, eins og húsið hafi vaknað af svefhi“ (bls. 152). Hér hlaðast upp allar þær gróður-, vaxtar og lífmyndhverfingar sem í sífellu binda hið kvenlega á klafa frjósemishlutverksins, skipa heiminum niður í skýrt afmörkuð táknsvið. Líkt og orðræða stöðugleikans, þá hafnar þessi umpólun táknkerfanna þeim möguleikum sem búa í hinum margrása, margslungna og fjölradda heimi síðmódernismans. Hún kann ekki annað en að snúa því gamla á haus. En einmitt sú staðreynd að texti Fríðu snýst um þessa umpólun, sýnir hve mikilvæg hún er fyrir skilning okkar á samtíðinni. Fríða spyr sig í fullri alvöru einnar af hinum þrálátu spurningum nýaldarinnar, spurningarinnar um hvernig eigi að grípa inn í merkingarframleiðsluna sjálfa og breyta henni. Hvernig sé hægt að skapa nýjan heim og nýjan skilning þar sem réttlæti, lýðræði og frelsi ná fram að ganga. Um þessa spurningu snerist obbinn af textakenningum síðustu áratuga. Hver á sinn hátt reyndu kenningasmiðirnir að bregðast við þeirri staðreynd að merkingin er aldrei bundin neinum föstum böndum við hlutina og er þess vegna sífellt beitt sem hugmynda- fræðilegu vopni. Sérstaklega í neysluþjóðfélögum þar sem boðskipti og táknasendingar eru svo samtengd markaðskerfinu að meðvitaður lestur tákna þýðir í raun að allt hið félagslega, efnahagslega og samskiptalega svið samfélagsins er undirorpið gagnrýnni athugun. Þessir höfundar reyndu að finna leið til að verjast kúgun þeirra sem hafa tungumálið í sínum höndum. Leið til að snúa á kúgun málfræðinnar, kúgun orðabókanna, hefðarinnar og hins vestræna þankagangs. Þeir spurðu sig hvernig ætti að nota þá uppgötv- un að merking er tilbúningur til að frelsa merkinguna. Hins vegar er öllum tilraunum til að nota þessar hugmyndir til að skilja samtíðina jákvæðum skilningi oftast tekið fremur illa. Þegar bandaríski líf- og sagnfræðingurinn Donna Haraway sló t.d. fýrir nokkrum árum fram setningunni: „Ég vildi frekar vera vélmenni en gyðja“6, urðu margir hálf hvumsa, enda búið að berja það inn í höfuðin á okkur að allt sem byrjar á líf- sé gott og fagurt. f stað þess að skilgreina hið kvenlega út frá lífhugmynd- inni eða mannskepnuna út frá sálarhugtakinu notar hún gena- og upplýs- ingatækni nútímans til að setja fram tilgátu um nýja sjálfsskilgreiningu og 116 TMM 1995:4
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.