Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.12.1995, Blaðsíða 115

Tímarit Máls og menningar - 01.12.1995, Blaðsíða 115
Því gagnrýni sögunnar á listina og listasnobbið, á uppeldismál og siðferði, á menntun og meðalmennsku, byggir algerlega á skopstælingu sem að endingu staðfestir það sem hún deilir á. Hinn stöðugi og staðnaði heimur borgarastéttarinnar er eina viðmiðið sem þessi skáldsaga þekkir. Hallgrímur býður ekki upp á neitt annað en umsnúning þessara gilda undir merkjum skopsins. Hið spriklandi og fjöruga tungumál er ekki látið dansa heldur þramma lúpulega eftir beinni línu söguþráðarins, eftir hinu línulega formi ævisögunnar sem textinn er að skopstæla. Skopstælingin lendir í þeim ósköpum að skopstæla aldrei sjálfa sig heldur er hún sett fram með rödd þess sem telur sig hafinn yfir allt klabbið. Þetta er rödd sem telur sig þess megnuga að kveða upp algilda dóma og að draga allt í efa, nema sig sjálfa. Þetta er í raun rödd hins realíska skáldsagnahöfundar 19. aldarinnar, röddin sem er með heiminn á valdi sínu og hefur mælikvarðana, siðferðið og listina í sínum höndum. Dómarnir eru alltaf kveðnir upp með „svona er þetta“ tóni sem gerir allt skopið og alla fyndnina (því það er svo sem nóg af henni í þessari bók) að bitlausu vopni. Gagnrýnin sem það á að koma til skila opnar ekki neitt í þjóðfélagi hinnar stöðugu stöðnunar heldur hlær að því litla stund, aðeins til að játa að þegar upp er staðið er hún lens gangvart því. Gagnrýnin þrengir aðeins enn meira að. Hið gagnrýna „upplýsingarauga“ sögumanns- ins gengur út frá mælikvörðum sem eru sannast sagna íhaldssamir, ef ekki afturhaldssamir. Jafn óvægið og miskunnarlaust sem allt fúskið, öll dellan, væmnin og vitleysan í samfélaginu er barin og höggvin, er það alltaf gert með tilvísun til fastskorðaðs sjónarhóls þess sem stendur utan við þetta allt. Verkið skortir þann höfuðkost slíkra skopstælinga og ádeilubóka að skopast að eigin sjónarmiðum, eða öllu heldur, að kljúfa textann út úr skopstælingar- og staðfestingarhringekjunni. Ótrúleg tungumálsendurnýjunin sem hér er að finna grípur aldrei inn í ffásagnarferlið sjálft. Líkt og verk listamannanna sem Hallgrímur gagnrýnir eru í sjálfu sér óaðskiljanleg frá venjulegri sölu- vöru er gagnrýni hans óaðskiljanleg frá því kerfi sem hún beinist að. En einmitt þess vegna er þessi skáldsaga táknmynd samtímans, táknmynd stöðugleika tíunda áratugarins. Konan og vélin Fríða Á. Sigurðardóttir: í luktum heimi Ef til vill er stöðugleikinn ekki nema hluti af mun umfangsmeiri kreppu sem hin karllega athafnasemi var rötuð í. Hugmyndaffæði hins óbilandi vinnu- þjarks strandar að lokum á þeim kröftum sem halda verður niðri svo þessi TMM 1995:4 X 113
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.