Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.12.1995, Blaðsíða 26

Tímarit Máls og menningar - 01.12.1995, Blaðsíða 26
Þannig skilur Stephan og metur Jesú Krist að lokum, sem samherja sinn í baráttunni við hið illa, en umfram allt sem hinn fremsta meðal jafningja: „Hvert líf er jafnt að eðli og ætt, / sem eitthvað hefur veröld bætt“ (317). Slíkum augum lítur hann guðinn og ætlast til að guðinn líti hann: sem dauðlegan varðstöðumann grósku og gæða mannlífsins (322). En þótt báðir falli í valinn á endanum hefur vonskan ekki sigrað. Hún „aldrei á því góða hrín / um eilífð, hvað sem líf og dauði boða“ (177). Hið illa vinnur aldrei fullnaðarsigur því það verða alltaf nýir fullhugar, nýir Tröllar, til að taka upp merkið og hlúa að hinu góða. Þetta heilnæma siðferðisviðhorf Stephans G. Stephanssonar leiðir af sér ýmis önnur, til dæmis réttlætingu þess að grípa til vopna ef „fjörlausn“ drengskaparmannsins er sú ein að „sækja, berjast“ (7). Slíkt gerði Illugi í Drangey og hjá okkur, eins og honum, geta þær aðstæður skapast að barátt- an, dauðinn, verði „leiðin að ljósinu, sanninum“ en lífið „blettur á hetjunni, manninum“ (42). Stephan hefði því ekki getað tekið undir hin fleygu orð Cícerós að ranglátasti friður sé skárri en hið réttlátasta stríð. En hvers vegna amaðist hann þá svo mjög við þátttöku landa sinna, íslenskra Kanadamanna, í fýrri heimsstyrjöldinni sem frægt er, sér til (að minnsta kosti tímabundinn- ar) ófremdar meðal þeirra? Sigurður Nordal hugleiðir þá spurningu af miklu mannviti og ályktar á endanum að Stephan hafi ekki sést fyrir í eldmóði sínum: andstöðunni við þá „hagsmunastefnu stórgróðamanna“ sem í raun bjó að baki málstað beggja stríðsaðila. Honum hafi þannig yfirsést að þeir „synir Fjallkonunnar“ sem í stríðið fóru „áttu um tvo illa kosti að velja og tóku þann skárri" (L-LI). Siðlegt mat Nordals á afstöðu Stephans kann að vera umdeilanlegt en það er enginn vafi á að greiningin á röklegum forsend- um hennar er rétt: Stephan gat ekki verið á móti stríði sem slíku, ef tilgang- urinn helgaði meðalið, hann gat aðeins verið á móti þessu tiltekna stríði af því að það náði ekki máli, að hans dómi, hvorki sem eðlilegur varnarleikur hins góða né réttlát hefndaraðgerð. Önnur og náskyld afleiðing tvíveldiskenningar Stephans er sú að fordæma ekki fyrirfram ýmsar þær kenndir og hvatir sem alla jafna eru litnar hornauga í mannlífinu. Það er ekki reiðinni að kenna þótt hún blossi oft upp af litlu efni, né afbrýðiseminni þótt hún öfundist off yfir því sem aðrir áttu betur skilið að fá en við sjálf. Það er okkar sök, „fávísinnar vorrar, / ekki að kunna illgresið að nýta“ (197). Stephan hugsar hér mjög á svipuðum brautum og Aristóteles rúmum tveim árþúsundum fyrr, þótt ekki verði fullyrt að þaðan sé um bein áhrif að ræða. Hinar „neikvæðu" geðshræringar eru nauðsynleg- ar upp að vissu marki, svo ffemi að þeim sé fengin rétt stefna og að ekki hlaupi í þær ofvöxtur, ef við ætlum að halda velli í hörðum heimi. Aðeins mannleysan reiðist aldrei þó að gert sé á hluta hennar.11 Stephani er myrkrið 24 TMM 1995:4
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.