Tímarit Máls og menningar - 01.12.1995, Blaðsíða 79

Fyrsta sinni í Reykjavík/ágætar sýningar með/The Royal
Biokosmograph/Edisons lifandi ljósmyndir [...] Þetta eru stór-
kostlegustu, fegurstu og fróðlegustu lifandi myndirnar, sem
nokkru sinni hafa verið búnar til handa Kinematografnum (líf-
myndavélinni) og hefir alstaðar verið tekið með miklum fögnuði.4
Samhvæmt ofangreindu hafa „Edisons lifandi ljósmyndir“ myndaðar með
„lífmyndavél“ (sic) Lumiére-bræðra, þarna verið sýndar með einhvers konar
viðhafnarútgáfu af sýningarvél Dicksons. Ekki veit ég heldur hvar þeir félagar
Fernander og Hallseth grófu upp þetta kostulega tæki „The Royal
Biokosmograph“ því vélina hef ég hvergi rekist á í bókum, en áhorfendur
hafa þó sjálfsagt skemmt sér enn betur á sýningunni, vitandi það að mynd-
irnar „fegurstu og fróðlegustu“ kæmu frá svo virðulegu og víðsýnu tæki.
III
Meðal kvikmyndafræðinga hefur skapast nokkur hefð fyrir því að líta á þá
Lumiére-bræður og Georges Méliés sem fulltrúa fýrir tvo andstœða póla
innan kvikmyndalistarinnar: raunsæið og fantasíuna. Samkvæmt hefð þess-
ari má rekja „faðerni" bæði heimildamynda og sögumynda5 til
Lumiére-bræðra en hinar svokölluðu „tilraunakvikmyndir“ eru einkum
taldar afsprengi Méliés. Hreyfimyndir6 eða „teiknimyndir“, eins og þær eru
hérlendis oftast nefndar, geta fallið í hvorn flokkinn sem er.
í framsetningu slíks andstæðupars felst að sjálfsögðu mikil ofureinföldun,
því báðir þættirnir, raunsæið og fantasían, eru yfirleitt að verki í einni og
sömu mynd, þótt í mismiklum mæli kunni að vera hverju sinni. Helsta
undantekningin frá þessu eru þær myndir sem hafa það að markmiði að
útiloka annan hvorn þáttinn með öllu (abstrakt tilraunamyndir eru einna
skýrasta dæmið). En jafnvel í slíkum tilfellum má spyrja hvort sá þátturinn
sem fjarlægður var „tali“ ekki greinilega — einmitt með fjarveru sinni?
„Þögn“ þess þáttar sem vantar hlýtur að teljast sterk vísbending um þann
hugmyndaheim sem kvikmyndagerðarmaðurinn leggur verki sínu til
grundvallar.
í skírnismálum sínum „Kvartett um kvikmyndir“ frá 1994 skrifar Þorgeir
Þorgeirson meðal annars:
Okkur gamla fólkinu var kennt að andstæðurnar sem mótuðu
upphaf kvikmyndasögunnar í Evrópu hafi kristallast í þeim
Lumiére, sem höfðu veruleikann til sölu og Meliés [sic], sem lagði
sig eftir fantasíunni. Síðan fóru þessir andstæðu þættir, trúverðug-
leikinn og hugarflugið, að takast á og tvinnast saman í framvindu
greinarinnar.7
TMM 1995:4
77