Tímarit Máls og menningar - 01.12.1995, Blaðsíða 104

þegar ástandið var verra og hún lýsir því yfir að þetta fátækrahverfi sé ekki
fyrir nokkurn mann að búa í. Við fáum ekki neinar upplýsingar um það í
myndinni hvort myndatökumanninum hafi verið leyft að rýna inn fyrir
þröskuldi fólksins í hverfinu eða hvort hann hafi tekið sér það leyfi. Af
myndinni verður ekki annað séð en hið síðarnefnda hafi einmitt gerst og
vekja þessar aðfarir upp þá spurningu hvort í fátækrahverfum Madras gildi
einhverjar aðrar reglur um friðhelgi einkalífs og heimilis, en í miðbæ Reykja-
víkur?
Annað dæmi er bílferð myndatökumannsins að kvöldlagi um Madras. Við
fáum að sjá einstaklinga og fjölskyldur hvílandi á gangstéttunum og er okkur
sagt að þetta sé fólk sem á hvergi sínu höfði að halla. Myndatökumaðurinn
beinir vélinni út um bílgluggann og er nokkrum sinnum stoppað til að ná
myndum af fólkinu. Undir lok þessa myndskeiðs staðnæmist bíllinn um
stund, við sjáum fullorðna konu rétta fram höndina, en í sömu andrá og
bíllinn rennur af stað lætur konan höndina síga. Það þarf sjálfsagt ekki að
taka það fram hvað framrétta höndin merkti.
Börn eru notuð í myndinni Konan sem vildi breyta heiminum sem leið að
hjarta áhorfenda og má finna fjölmargar íslenskar heimildarmyndir þar sem
það er gert s.s Lesoto — Öðruvísi Afríka og Gambía: Ungafólkið í landinu. í
myndinni Konan sem vildi breyta heiminum verða þáttagerðarmennirnir
talsmenn barnanna, framtíðar Indlands. í myndinni segir t.a.m.:
„Félagslegar aðstæður eru vissulega mismunandi [á Indlandi].
Sum börn eru af efnafólki, klæðast skólabúningum; meðan önnur
betla á götum úti. Inni í fátæktarhverfunum blasir við vítahringur
örbirgðar; foreldrunum eru bjargir bannaðar og börnin alast upp
án þess að sjá nokkurntíma leið út. Matur er óvarinn og fiskurinn
er breiddur til þerris þar sem hundar, hænur og börn láta frá sér
saur. Flugurnar gera sér glaðan dag. Fólkið verður að komast af án
allra nútíma þæginda. Það . . . eldar úti á gangstéttum og matast
innan um skordýr og flugur. Sjúkdómar eru skæðir, ormaveiki,
berklar og holdsveiki."
Myndirnar yfir þessum töluðu orðum eru af ungri stúlku að betla og heldur
hún á barni, svo er klippt á grátandi barn, barn að matast, barn að baða sig,
o.s.fr. Kvikmyndafræðingurinn Claudia Springer (1987) heldur því fram í
grein um hinn göfuga villimann í bandarískum kvikmyndum, að eitt af
einkennum vestrænna kvikmynda sem fjalla um fólk í fátækari ríkjum, sé að
það sé sýnt sem ómálga börn, raddlaust, og í ekki ósvipuðu sambandi við
hin vestrænu ríki og foreldri á við börnin sín. Gengur umhyggjan jafnvel svo
langt í myndinni Konan sem vildi breyta heiminum að þáttagerðarmennirnir
102
TMM 1995:4