Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.12.1995, Blaðsíða 89

Tímarit Máls og menningar - 01.12.1995, Blaðsíða 89
fara? Hvað hafa orðin gert honum? Hvers vegna er honum svo illa við tungumálið, það tákna- og boðskiptakerfi sem öðru framar liggur verund okkar sem manneskja til grundvallar? Er þetta kannski aðeins enn eitt dæmið um „sjónrembuna“ sem einkennt hefur hina svokölluðu „ffamvarðarsveit" módernismans, þá sjónrænu retorík sem hún beitir til að hylma yfir hinar raunverulegu orðræður sínar, sem kristallast í sögulegum tengslum (les: ,,hugmyndastuldi“) og samsekt með auðvaldi og karlrembu?31 Eða er mað- urinn kannski bara á einhverskonar verufræðilegu „sýruflippi“, týndur og tröllum gefinn í skynórum 68-kynslóðarinnar? Er hugsun hins óagaða auga nokkuð meira en rómantísk steypa, goðsögnin um „sakleysi“ augans end- urborin — goðsögn sem búið er að afhjúpa fyrir löngu? Er nokkur einasta glóra í málflutningi hans? Málsgreinin hér að ofan gefur aðeins forsmekkinn að þeirri gagnrýni sem kenningar Brakhage gætu hlotið, sum málefnaleg, önnur ekki, eins og gerist og gengur. Það er vissulega margt gagnrýnivert í málflutningi hans og þá kannski einkum hvernig hann útskúfar orðlistinni í kvikmyndum sínum og fræðiskrifum. Á hinn bóginn eru þessi skrif hans einmitt vísbending um að afstaðan sé ef til vill ekki eins afgerandi og orðin gefa til kynna. Skrifar Brakhage ekki til að freista þess að fella þessa sömu „augnhugsun“ í orð? Hér getur enginn svarað fyrir Brakhage nema texti hans sjálfs í orðum og myndum. Mig grunar þó að rótin liggi öðru fremur í vonbrigðum þess sem reynir að ná utan um öll svið skynjunar sinnar með orðum einum saman, ekki vegna þess að hann eða hún sé lélegur penni heldur vegna þeirra takmarkana sem í táknum og boðskiptum tungunnar felast. Þannig hljótum við í það minnsta að viðurkenna að orð eru ekki til um allt sem hugsað er á jörðu, hvorki í íslensku né öðrum tungumálum. Hins vegar sé ég ekki glöggt hvernig við getum komist af án málsins og þeirrar hugsunar sem af henni sprettur þegar við reynum að koma öðrum — sem og okkur sjálfum — í skilning um eðli og margbreytileika þess ævintýris sem skyntúlkunin vissu- lega er. Brakage stillir hugsun augans og hugsun tungunnar upp sem andstæðum sem útiloka hvor aðra. Hann telur á augað hallað í flestum kvikmyndum og vill því nota tilraunamyndina til að verja málstað þess. Þar með er hann búinn að blanda sér í ævagamlar deilur myndar og orðs sem ekki er laust við að minna á ætt- eða hjaðningavíg. Svipaða sögu má segja um hitt megin andstæðuparið í kvikmyndum — raunsæið og fantasíuna þar sem blóð- hefndin hefur ekki síður blómstrað. Það er rétt að þetta komi fram því annars gæti Brakhage aldrei notið sannmælis, fjandskapur orðs og ímyndar á sér upptök á báða bóga32 og er viðhaldið af órækum fylgismönnum þeirra en ef TMM 1995:4 87
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.