Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.12.1995, Blaðsíða 36

Tímarit Máls og menningar - 01.12.1995, Blaðsíða 36
útgáfur sé fjallað, nema ef vera skyldi í vandlætingartón. Líkt og í hefðbundn- um þýðingarannsóknum er jafnan lagt mat á endurritanir með hliðsjón af viðkomandi frumtexta; því meiri sem frávikin eru, þeim mun harðari dóm fær verkið. Á síðustu áratugum má þó greina mikilsverða breytingu á þessu sviði. Vaxandi hópur fræðimanna beggja vegna Atlantshafsins telur vænlegra að greina þýðingar og aðrar endurritanir með hliðsjón af menningarheimi þýðandans. Frá þeim sjónarhóli eru frávik frá frumtexta ekki tilefni einhliða fordæmingar heldur vísbendingar um þær pólitísku og fagurfræðilegu for- sendur sem ríkjandi eru í viðkomandi samfélagi.2 Þessi breyttu viðhorf til þýðinga hafa með öðrum orðum skerpt vitund manna fyrir því hvernig einstakar þýðingar tengjast ýmsum öðrum textum sem þýðanda eru kunnir (samtímabókmenntum, þjóðfélagsumræðu, o. s. frv.). Slíkar vangaveltur hafa verið fýrirferðarmiklar um nokkurt skeið í umfjöllun um samband og samræður frumsaminna skáldverka, en líkt og Ástráður Eysteinsson rakti í grein hér í tímaritinu árið 1993 hefur hugtakið textatengsl verið notað til að gera grein fyrir slíkum samræðum.3 Höfundur hugtaksins er búlgarsk-franski fræðimaðurinn Julia Kristeva en samkvæmt hennar skilningi á öll textasköpun sér stað á krossgötum tungumálsins og þess rýmis þar sem merkingin er borin fram. Kristeva segir í þessu samhengi: „sérhver texti er byggður upp sem mósaík tilvitnana, þ.e. sérhver texti er upptaka og umbreyting annars texta“.4 Gildi textatengsla fýrir þýðingarumræðu er af fleiri en einum toga. í fyrsta lagi má beita hugtakinu við greiningu á þeim vanda sem við blasir þegar þýðandi hyggst varðveita merkingarþætti sem bundnir eru sköpunarstað og -stund frumtextans, ekki síst tengslum hans við ýmsa texta sem lesendum þýðingarinnar eru ókunnir. Vandinn virðist þeim mun meiri sem þýðingin stendur fjær frumtextanum í menningarsögulegu tilliti. Undir þessum kringumstæðum á þýðandinn um fjóra meginkosti að velja: Hann/hún getur (a) sleppt torskildum merkingarþáttum frumtextans, (b) fellt skýringar inn í meginmál þýðingarinnar, (c) látið neðanmálsgreinar fylgja textanum eða (d) reynt að gera grein fyrir glötuðum textatengslum í formála, inngangi og viðaukum. Þýðendur íslendingasagna hafa iðulega lagt mesta áherslu á síðast nefnda kostinn. Fjölmargar þýðingar sagnanna hefjast á greinargerð þar sem fjallað er um uppbyggingu íslensks samfélags á þjóðveldisöld, efni Landnámu og lögbóka, heiðinn átrúnað, norræna goðafræði, sem og tengsl þýddu sögunn- ar við aðrar íslendingasögur. Oftar en ekki eru ennfremur birt með þýðing- unni kort af í slandi og viðkomandi söguslóðum, enda er þekking á sögusviði sagnanna meðal þeirra „texta“ sem eru erlendum lesendum síst tiltækir.5 Áðurnefnd þýðing Dasents á Njáls sögu gengur óvenju langt í þessa átt. 34 TMM 1995:4
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.