Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.12.1995, Blaðsíða 117

Tímarit Máls og menningar - 01.12.1995, Blaðsíða 117
hans sækir í raun form sitt í hinn heiminn þar sem gróður, líf, vöxtur, líkaminn, skáldskapurinn og hið kvenlega koma saman í mynd annarleikans. Þetta er heimur framtíðarinnar. Þess sem tekur við af hinum steinda karl- heimi. Tákn hans er ungi háskólastúdentinn Rut sem óvænt rekur á fjörur Tómasar og sem hann fellur kylliflatur íyrir. Reyndar svo mjög að þegar hún yfirgefur hann, þá fer hinn brothætti heimur hans endanlega úr skorðum. Hann neyðist til að endurmeta sjálfan sig og líf sitt. Því líkt og í fyrri skáldsögum Fríðu, en einkum þó verðlaunasögunni Meðan nóttin líður (1990), takast hér á tvö mjög skýrt afmörkuð táknkerfi. Annars vegar táknkerfi firringar og dauða og hins vegar táknkerfi lífs og samstöðu. En Fríða finnur síðara táknkerfmu ekki alfarið stað í sögunni, fjölskyldunni og heimaslóðunum líkt og í sinni síðustu skáldsögu. Rut er ung nútímakona en öfugt við Nínu, aðalsöguhetjuna úr Meðan nóttin líður, er hún litin jákvæðum augum. Hinn and-nútímalegi tónn, sem einkenndi svo mjög þá skáldsögu, valtar hér ekki einfaldlega yfir allan samtímann heldur er hann látinn segja frá og standa fyrir hið karllega efnahagskerfi. Það er komið í hugmyndafræðilega þröng. Það heldur þeim sem í því lifa og starfa í hugarfarslegri gíslingu. Rut berst á hinn bóginn fyrir nýjum gildum. Hún er einskonar „fornleifafræðingur þekkingárinnar“. I heimspekinámi sínu fæst hún við að rannsaka og gagnrýna rætur þeirrar heimsmyndar sem lífssýn Tómasar er grundvölluð á. Réttlætisvitund hennar er í senn kynbund- in og stéttarleg. Hún er talsmaður nýrra og gamalla afla sem hin karllega, vestræna og kapítalíska orðræða hefúr þaggað niður í: Hún er í stuttu máli rödd „hins“. Þess gamla annarleika sem hið ráðandi kerfi verður í senn að nota sem spegil og sem óvin til að geta afmarkað sig og skilgreint. Tómas reynir að kveða þennan annarleika í kútinn en annarleikinn skýtur í sífellu aftur upp kollinum og borar göt í heimsmynd hans. Hann ásækir Tómas jafnt í svefni sem vöku og ber hann að lokum ofúrliði. En það er ekki þar með sagt að Fríða yfirgefi vettvang tvíhyggjunnar. Enn sem fyrr takast á tvö táknkerfi og það fer ekkert á milli mála hvort þeirra er dauðanum merkt og hvort þeirra er litið samúðaraugum. Hið lífvænlega kerfi steypir saman hinu kvenlega, gróðri, vexti, dýrum, skyggni, mildi, hinum kúguðu, samstöðu, samúð, sköpun, goðsögum, skáldskap o.s.frv. og stillir þessum graut andspænis skynsemi, hagfræði, stjórnmálum, gróða, ríkidæmi, einstaklingshyggju o.s.frv. í stuttu máli er ekkert annað gert en að umpóla þann táknfræðilega aðskilnað sem kerfið sem textinn vill vinna á móti hefur þegar reyrt niður. Útkoman er einfaldlega ný sjálfsskilgreining í spegli „hins“ sem gerir ekkert annað en að snúa borðinu við. í grundvallar- atriðum breytist ekkert. Jafn vandlega og í raun meistaralega sem þessum táknkerfum er att hvort gegn öðru, sé litið á heildarformgerð verksins, þá er TMM 1995:4 115
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.